عفو بین‌الملل ۶۰ ساله شد
آیا وضعیت حقوق بشر در جهان بهتر شده است؟
عفو بین‌الملل در روز جمعه ۲۸ مه (۷ خرداد) ۶۰ ساله شد، اما برخی بر این باورند که با وجود فعالیت‌های فراوان این نهاد در سراسر جهان، وضعیت حقوق بشر در دوران کنونی از قبل هم بدتر شده است.
این سازمان مردم‌نهاد که در زمینه دفاع از حقوق بشر فعالیت می‌کند، در چنین روزی در سال ۱۹۶۱ در بریتانیا تأسیس شد. عفو بین‌الملل در واقع با تأثیرپذیری مستقیم از مقاله «زندانیان فراموش‌شده» به قلم پیتر بننسون که در مجله آبزرور منتشر شد، و به همت خود او پایه‌گذاری گردید.
هدف از تشکیل این ارگان بین‌المللی متوجه کردن افراد به مسائل حقوق بشر و استانداردهای جهانی در این زمینه است به طوری که فشار بر دولت‌هایی که حقوق انسان‌ها را نقض می‌کنند افزایش یابد.
پیتر بننسون، بنیانگذار عفو بین‌الملل نوشته بود: «روزنامه را باز کنید. هر روزی از هفته که باشد حتماً خبری را از جایی در جهان پیدا خواهید کرد که کسی زندانی، شکنجه یا اعدام شده زیرا باور یا مذهبش برای دولت ناپذیرفتنی بوده است. خواننده روزنامه در خود احساس ناتوانی می‌کند. با این حال اگر این احساس انزجار در سراسر جهان بتواند به یک عمل مشترک تبدیل شود، آن گاه می‌توان کاری مؤثر انجام داد.»
دستاوردها
فعالیت‌های این نهاد که هم‌اکنون ده میلیون نفر را در سراسر جهان برای کمک به پیشبرد جنبش خود گرد هم آورده است، در بسیاری از موارد تأثیرگذار بوده و تا به امروز نیز همچنان در رسانه‌های جهان بازتاب داده می‌شود.
عفو بین‌الملل در توضیح عمل‌کرد تاریخی مثبت خود می‌نویسد: «تغییر یک شبه اتفاق نیفتاده است. پشتکار و باورمندی به قدرت بشریت برای ایجاد تغییر لازم بوده است. و نتیجه؟ آزادی ده‌ها هزار نفر که به دلیل اعتقاد یا سبک زندگی خود زندانی شده بودند، پایان مجازات اعدام در ده‌ها کشور. رهبرانی که تا پیش از این در جایگاهی دست‌نیافتنی بودند، امروز مؤاخذه می‌شوند. قوانین اصلاح شده و زندگی تغییر یافته است.»
تلاش برای لغو حکم اعدام در ده‌ها کشور، کارزار علیه شکنجه، کمک به تأسیس دیوان کیفری بین‌المللی، مبارزه پیگیر برای کاهش خشونت علیه زنان و تجاوز جنسی، دفاع از حقوق دگرباشان جنسی، کمک به پناهجویان و دفاع از حقوق آنان تاکنون از جمله فعالیت‌های مؤثر و از افتخارات عفو بین‌الملل بوده است.
این گروه مدافع حقوق بشر ضمن اشاره به نمونه‌هایی از تأثیر فعالیت‌های خود در جهان، در وبسایت خود نوشته است: «در کجا نتیجه ۶۰ سال اقدام جمعی خود را اندازه‌گیری کنیم؟ جایی که متهمی عادلانه محاکمه می‌شود، آنجا که یک اعدامی نجات می‌یابد و یک فرد بازداشتی دیگر شکنجه نمی‌شود؛ جایی که کنشگران آزاد می‌شوند تا دفاع از حقوق بشر را ادامه دهند؛ جایی که کودکان در مدرسه درباره حقوق خود در کلاس درس می‌آموزند؛ یا خانواده‌ها با خیال راحت از اردوگاه‌های پناهجویان به خانه بازمی‌گردند؛ یا در محله‌های حاشیه‌ای که مردمی برای درخواست پایان دادن به تبعیض راهپیمایی می‌کنند یا در جایی که دولتی سوء‌استفاده‌های روزمره از زنان را منع می‌کند.»
موانع
با این همه، کنشگران عفو بین‌الملل برای تحقق آرمان‌های انسانی خود هنوز راه درازی را در پیش دارند زیرا سازمان آن‌ها یک تشکیلات مستقل و بدون حمایت دولتی است و فعالیت‌ها و گزارش‌های آن‌ها با وجود رسانه‌ای شدن در مطبوعات کلاسیک و شبکه‌های اجتماعی، در بسیاری از کشورها با بی‌توجهی دولتمردان روبه‌رو می‌شود.
از سوی دیگر، نبود ضمانت اجرایی و اهرم حقوقی برای پیگیری عملی کارزار علیه جنایات ضد بشری در جهان، دست این سازمان را مانند بسیاری از سازمان‌های دیگر حقوق بشری بسته است.
بخش مهمی از موانع نیز که بر سر راه دفاع از حقوق بشر ظاهر می‌شوند، خارج از اختیار عفو بین‌المل است. در سال‌های اخیر افزایش شورش‌ها، انقلاب‌ها، خیزش‌های اجتماعی، تروریسم، جنگ‌های داخلی، بحران مهاجرت، فوریت‌های اقلیمی، سرکوب‌های سیاسی و اجتماعی، ردیابی کاربران منتقد سیاسی و اجتماعی و بازداشت آنان، خشونت‌های خانوادگی و بیماری‌های دنیاگیر به ویژه کرونا، وضعیت را بیش از پیش برای فعالیت نهادهایی مانند عفو بین‌الملل دشوار کرده است.
آن‌گونه که سسیل کودریو، رئیس عفو بین‌الملل فرانسه می‌گوید وضعیت حقوق بشر در جهان نسبت به آغاز کار این نهاد با چالش‌های بسیار بیشتری روبه‌رو شده چون امروزه حتا خود موضوع دفاع از حقوق بشر را زیر سؤال می‌برند.
او روز جمعه در مصاحبه‌ای که به مناسبت ۶۰ سالگی این نهاد با رادیو بین‌المللی فرانسه انجام داد، گفت: «این زیر سؤال بردن حقوق بشر امروز حتا در کشورهای دموکراتیک و در مناطقی از جهان که ما فکرش را هم نمی‌کردیم، وجود دارد. کشورهای دموکراتیکی که البته با فجایعی مانند تروریسم و نیز با مشکل شیوه درک رهبران از پدیده مهاجرت، روبه‌رو هستند.»
بیم‌ها و امیدها
به هر روی، عفو بین‌الملل با وجود موانع بسیار، برای ادامه دفاع از حقوق بشر و مبارزه با تبعیض و خشونت از پای ننشسته است.
سسیل کودریو در این زمینه می‌گوید: «در حالی که به پیشرفت‌های زیادی دست یافته‌ایم، به طور متناقضی نیز در شرایطی قرار گرفته‌ایم که باید خودمان را تقویت کرده و فعالیت‌مان را افزایش دهیم.»
عفو بین‌الملل در وبسایتش می‌نویسد: «شصت سال بعد، ما هنوز در حال مبارزه برای ایجاد دنیایی هستیم که در آن، همه از حقوق بشر برخوردار باشند و ما تا رسیدن به آن هدف متوقف نخواهیم شد.»
