مهسا امینی زاده ۱۳۷۹ و درگذشته ۲۵ شهریور ۱۴۰۱، دختر ۲۲ ساله ایرانی بود که در ۲۲ شهریور ۱۴۰۱، در فاصله کوتاهی پس از دستگیری توسط گشت ارشاد در تهران، در اثر ضرب و جرح مأموران گشت ارشاد جمهوری اسلا می‌به کما رفت و بر اثر شدت جراحات ناشی از ضربات وارده در بیمارستان کسری تهران درگذشت.

خبر قتل مهسا امینی بر سر حجاب اجباری، ایران و جامعه جهانی را در شوک فرو برد و موجی از خشم برانگیخت. واکنش‌ها به قتل مهسا امینی در شهرهای ایران و فضای مجازی سبب شد که هشتگ #مهسا_امینی به یکی از ترندهای میلیونی تبدیل شود.
زندگی
مهسا امینی که مادرش او را ژینا امینی می‌خواند اصالتی کرد دارد و سال ۱۳۷۹ در سقز زاده شد. او یک برادر به‌نام کیارش دارد و به تازگی در دانشگاه پذیرفته شده بود.
بازداشت
امینی در شهریور ۱۴۰۱ همراه خانواده‌اش برای دیدن فامیل از سقز به تهران سفر کرده‌ بود. او حدود ساعت ۶ عصر سه‌شنبه ۲۲ شهریور در نزدیکی ایستگاه مترو شهید حقانی واقع در بزرگراه شهید حقانی در حالی که همراه برادرش بود توسط مأموران گشت ارشاد دستگیر شد. پس از اعتراض کیارش امینی، برادر او، به کیارش گفته می‌شود که وی برای گذراندن «کلاس توجیهی» به بازداشتگاه منتقل شده و تا یک ساعت دیگر آزاد خواهد شد. گزارش شاهدان عینی و کاربران شبکه‌های اجتماعی حاکی از ضرب و جرح وی در خودروی گشت ارشاد و بازداشتگاه است.
خانواده امینی اعلام کردند که در حین بازداشت او درگیری رخ داده و مأموران برادر او را نیز کتک زده‌اند. از جمله دایی او گفت: «برادر مهسا آنجا بوده و وقتی خواسته مقاومت کند و اجازه ندهد [مهسا را بازداشت کنند] گاز اشک‌آور زده و پراکنده کرده‌اند.»
بعد از بازداشت
دو ساعت بعد از دستگیری و انتقال امینی به ساختمان پلیس امنیت اخلاقی تهران در خیابان وزراء، او به کما می‌رود و در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان کسری بستری شد. زمانی که برادرش مقابل ساختمان منتظر خواهرش بود، دیده که یک آمبولانس از ساختمان خارج شد. از نگهبان علت را می‌پرسد، او می‌گوید: «یکی از سربازان‌مان زخ می‌شده‌ است.» نیم ساعت بعد، برادرش با نشان دادن عکس مهسا به سایر دختران آزادشده از بازداشتگاه ساختمان، متوجه می‌شود که آمبولانس حامل پیکر نیمه‌جان مهسا بوده‌ است. مژگان امینی، مادر او، اندکی پیش از خبر درگذشتش، گفته بود که پزشکان در حال دیالیز دخترش هستند و اطلاع داد که او پیش از بازداشت «کاملاً سالم و سر حال» بوده‌ است.
کشته شدن
امینی سه روز پس از کما در ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ درگذشت. رسانه‌ها از تأیید مرگ امینی در بیمارستان کسری توسط دایی او یاد کردند و این حادثه توسط مادر، برادر و پسرخاله‌اش نیز تأیید شد.
بامداد ۲۶ شهریور پیکر امینی را به سقز انتقال دادند و ساعاتی بعد با حضور گسترده مردم و همچنین نیروهای امنیتی، او را به خاک سپردند. این در حالی است که شب قبل نیروهای امنیتی در تلاش بودند که او را شبانه و بدون حضور مردم به خاک بسپارند که با ممانعت خانواده او مواجه شد. همچنین در روز خاک‌سپاری نیروی انتظا می‌راه‌های منتهی به شهر سقز را مسدود کرد تا جلوی حضور بیشتر مردم را بگیرند. معترضان در مراسم خاک‌سپاری وی شعارهایی نظیر «قتل به خاطر روسری؟ تا کی چنین خاک به سر باشیم؟» و «مرگ بر دیکتاتور» سر دادند.
روایت شاهدان عینی
یکی از افرادی خود از بازداشت‌شدگان بود و در همان ون گشت ارشاد به همراه مهسا امینی در حال انتقال به بازداشتگاه وزرا بوده‌ است، به خبرنگار رادیو زمانه می‌گوید: «در طول مسیر میان بازداشت‌شدگان و مأموران جروبحث شدیدی شکل گرفت که من و امینی هم ازجمله کسانی بودیم که به بازداشت خود اعتراض کردیم.»
او اضافه کرد: «در خلال این جروبحث‌ها مأموران با خشونت فیزیکی سعی داشتند تا همه ما را ساکت کنند. در همین حین بود که امینی هم مورد ضرب و شتم قرار گرفت اما او تا رسیدن به بازداشتگاه وزرا کماکان هوشیاری داشت، اگرچه که از لحاظ جس می‌بسیار بی‌حال بود.»
یکی دیگر از شاهدان عینی که در نقطه دیگری از تهران بازداشت شده و در همان زمان به بازداشتگاه وزرا انتقال یافته بود، در رابطه با وضعیت پیش آمده در این بازداشتگاه که منتهی به انتقال مهسا امینی به بیمارستان شد، به «زمانه» گفت: «من به اتفاق ده‌ها دختر دیگر در سالن بزرگی در بازداشتگاه وزرا بودیم که پس از چند دقیقه متوجه شدیم یکی از دخترها حالش خوب نیست. چند نفری بودیم که از مأموران آنجا خواستیم به وضعیت این دختر رسیدگی کنند و پس از بی‌توجهی مکرر مأموران بر سر آن‌ها فریاد زدیم زیرا امینی رنگ به رخساره نداشت و بسیار ناخوش‌احوال بود. رفته‌رفته دیگر افراد بازداشتی هم به ما
پیوستند و درخواست کمک برای مهسا امینی را داشتند.»
او این‌طور ادامه داد که: «مأموران کاملاً به موضوع بی‌تفاوت بودند تا جایی که یکی از آن‌ها خطاب به ما گفت «هندی بازی درنیاورید، ما شما را می‌شناسیم و خودمان این کارها را تدریس می‌کنیم!» اما من و دیگر بازداشت‌شدگان دست از اعتراض برنداشتیم تا جایی که مأموران با خشونت تمام به سمت ما حمله‌ور شدند و با باتوم و گاز فلفل ما را مورد ضرب و شتم قرار دادند. ازجمله کسانی که در این حین او هم مورد آسیب قرار گرفت این بود که پس از آن تقریباً از هوش رفت.»
این شاهد عینی وضعیت داخل بازداشتگاه وزرا را در این دقایق این‌طور توصیف کرد: «بعد از این‌که حال مهسا را دیدند چند نفر از مأموران به سراغ او آمدند.
دو مأمور تلاش کردند تا او را از این شرایط دربیاورند، یکی از آن‌ها دستش روی سینه مهسا بود و به نظر می‌رسید قصد داشت ماساژ قلبی به او دهد و دیگری هم دست و پاهای او را می‌مالید. ما هم در این حین از شدت ترس جیغ می‌زدیم آن‌ها گوشی همه ما را گرفتند و سعی می‌کردند جلوگیری کنند تا کسی فیلم و عکسی نگرفته باشد.»
او ادامه داد: «با تأخیر بسیار آن‌ها سرانجام مهسا را با آمبولانس به بیرون انتقال دادند. جالب این‌که در این وضعیت که آمبولانس به داخل آمده بود و فضا بسیار متشنج و شلوغ بود کلید آمبولانس هم برای دقایقی گم شده بود که حتا از بازداشتی‌ها برای یافتن آن کمک خواستند و درنهایت با تأخیر بسیار این دختر را با آمبولانس به بیرون بردند.»
ادعای نیروی انتظامی

دو روز پس از ادعای سکته‌ی مغزی و قلبی مهسا امینی در ساختمان پلیس امنیت اخلاقی در خیابان وزراء تهران، نیروی انتظا می‌جمهوری اسلامی در اطلاعیه‌ای بدرفتاری با او و ضرب و جرحش را «اخبار و ادعاهای رسانه‌های معاند درباره‌ی این حادثه» خواند و آن را رد کرد. واکنشی که کاربران شبکه‌های اجتماعی آن را «سناریوی تکراری» خواندند.
در اطلاعیه پلیس پایتخت درباره‌ی مهسا امینی، بدون این‌که نام او ذکر شود، آمده‌ است: «خانمی برای «توجیه و آموزش» به یکی از بخش‌های پلیس تهران بزرگ هدایت شده بود که «ناگهان» در جمع سایر افراد هدایت شده، «به‌طور ناگهانی» دچار عارضه قلبی شد.»
این در حالی است که چندین پزشک با بررسی عکس‌ها و ویدئوهای منتشر شده از مهسا امینی در شبکه‌های اجتماعی گفتند که با توجه به جراحات مشهود در صورت و خون‌ریزی از گوش او، عامل بستری شدن به هیچ وجه مشکل قلبی نمی‌تواند بوده باشد بلکه برخورد جسمی سنگین باعث این شکل از آسیب‌دیدگی شده‌ است.
واکنش‌ها
ضرب و جرح مهسا امینی توسط گشت ارشاد و به کما رفتن او، خشم عمومی مردم را در شبکه‌های اجتماعی در پی داشته‌ است. هشتگ مهسا امینی در توییتر فارسی ترند شده و در کلاب هاوس اتاق‌های فراوانی با موضوع به کما رفتن مهسا امینی تشکیل شده‌ است.
سیاست‌مداران
ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور، که برای شرکت در اجلاس سران شانگهای در ازبکستان به سر می‌برد به وزیر کشور برای بررسی این حادثه دستور پیگیری داد. رئیسی، معاون امنیتی و انتظامی وزارت کشور را به‌عنوان مسوول رسیدگی به این حادثه کرد.
رضا پهلوی در اینستاگرام خود نوشت: «دشمنی جمهوری اسلامی با زنان بر کسی پوشیده نیست.» و از مردم ایران خواست به هر شکلی که می‌توانند در مقابل این توحش بایستند و «پشتیبان زنان آزادی‌خواه ایران باشند.»
جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران نیز نسبت به رفتار جمهوری اسلامی با مهسا امینی ابراز تأسف کرد و افزود: «این حادثه نشانه‌ای از نقض گسترده حقوق بشر در ایران است.»
رابرت مالی، نماینده دولت جو بایدن در امور ایران، مرگ مهسا امینی پس از جراحات وارد شده در بازداشت گشت ارشاد را «هولناک» توصیف کرد و ضمن ابراز همدردی با خانواده او گفت ایران باید به نقض حقوق اساسی زنان و خشونت علیه آن‌ها پایان دهد.
مورگان اورتگاس، سخن‌گوی پیشین وزارت خارجه آمریکا، در واکنش به درگذشت مهسا امینی بر اثر ضرب و شتم مأموران گشت ارشاد خواستار پخش شدن نام این دختر جوان شد و نوشت: «اجازه نمی‌دهیم دولت آمریکا آنچه که رژیم ایران با تو انجام داد را ماست مالی کند و مرگ تو بیهوده نخواهد بود.»
انسیه خزعلی، در توییتر با اشاره به جلسه‌ای با سردار اشتری، مسوولیت این اتفاق را بر عهده‌ی نهادهای قانون‌گذار دانست و نوشت: «در مرحله نخست در شوراهای قانون‌گذاری تمامی بایسته‌ها و اقتضائات انذاری جهت هرگونه مواجهه اجتماعی را مبسوط شرح داده‌ایم!»
سید محمد خاتمی، رئیس‌جمهور پیشین جمهوری اسلامی ایران، در روز ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ در حساب توئیترش نوشت: «آیا این فاجعه و روی‌دادهای پرتکرار مشابه آن کافی نیست که از این شیوه و رفتارهای خلاف قانون، منطق و شرع دست برداشته شود؟»
علی مطهری، نایب‌رئیس پیشین مجلس، به پایگاه خبری جماران گفت: «نیروی انتظامی توضیح کاملی نمی‌دهد و انسان نمی‌فهمد واقعیت قضیه چه چیزی بوده، حوادثی مثل ماجرای مهسا امینی چهره‌ای مثل طالبان در دنیا از ما نشان می‌دهد.»
آیت الله اسدالله بیات زنجانی، مرجع تقلید شیعه در واکنش به درگذشت مهسا امینی و حوادث اخیر مربوط به گشت ارشاد و مبارزه با بدحجابی اطلاعیه‌ای منتشر کرد و گفت که گشت ارشاد و مجموعه رفتارها و وقایعی که موجب این اتفاق ناگوار و تأسف‌برانگیز شده هم غیرقانونی است، هم غیرعُقلایی است و هم نامشروع.
محمود صادقی، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی با خطاب قرار دادن علی خامنه‌ای که مرگ جورج فلوید توسط پلیس آمریکا را آنگونه تقبیح کرد خواست تا در مورد برخورد پلیس ایران با مهسا امینی نیز اظهار نظر کند.
مهدی کروبی، از رهبران جنبش سبز در واکنش به کشته شدن مهسا امینی با انتشار بیانیه‌ای از علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، به تندی انتقاد کرد و گفت که او طی سال‌ها شخصاً با درخواست پایان دادن به برخورد با زنان و دختران در خیابان مخالفت کرده‌ است.
شخصیت‌ها

حامد اسماعیلیون که خود خانواده‌اش را در شلیک سپاه به هواپیمای اوکراینی از دست داده‌ است نوشت: «جمهوری کثافت، فاسد و آدم‌کش اسلامی» علی دایی، استوره فوتبال ایران و جهان، هم در واکنشی درباره‌ی درگذشت مهسا امینی نوشت: «چه به روزگار این سرزمین آوردید؟ دخترم می‌پرسد چه اتفاقی افتاده. چه پاسخی دارم. به کدامین گناه؟»
اصغر فرهادی، کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس با انتشار عکسی از مهسا امینی در صفحه اینستاگرامش نوشت: «ما خودمان را به خواب زده‌ایم در برابر این ظلم بی‌پایان. ما شریک این جنایتیم.»
مونا برزویی، شاعر و ترانه‌سرا، در روز ۲۴ شهریور ۱۴۰۱ با انتشار عکسی از مهسا امینی در حساب توئیترش نوشت: «از شماها چه‌کس سنگِ اول به او زد!؟ تا در آوارِ او، جنگلِ من بسوزد!»
لیه رمینی، بازیگر آمریکایی، در توییتر خود نوشت: «این اقدام در هر حالتی غیرقابل قبول است، اما این واقعیت که او به خاطر حجاب نامناسب دستگیر شد آن را وحشتناک‌تر می‌کند. لطفاً در هم‌رسانی نام و داستان او به من بپیوندید.»
علی کریمی، ستاره فوتبال ایران، نیز با انتشار تصویر امینی روی تخت بیمارستان، نوشت: «کاوه آینده ایران‌زمین زن است.»
فاطمه معتمدآریا، بازیگر در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «چه جنایتی بالاتر از کشتن دختران بی‌گناه این سرزمین است، به چه حقی، کدام جانی، حامی این جنایات است؟»
ترانه علی‌دوستی، بازیگر سینما نیز در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «لعنت به این اسارت»
شبنم فرشادجو، بازیگر سینما در یک سری استوری‌های اینستاگرامی بدون حجاب حاضر شد و از حجاب اجباری و گشت ارشاد اعلام بیزاری کرد.
گلشیفته فراهانی، بازیگر ایرانی نیز در اینستاگرامش با اشاره به مرگ مهسا نوشت: «لی‌لی‌لی حوضک، ندا آقا سلطان پر، پویا بختیاری پر، نوید افکاری پر، مهسا امینی، ژینای کردستان پر ... جمهوری اسلامی نپر.»
نهادهای سیاسی و مدنی
سازمان عفو بین‌الملل خواهان رسیدگی کیفری به مسأله مرگ مشکوک مهسا امینی در ایران شد. به گفته این سازمان «همه مأموران و مقامات مسوول» در این پرونده باید در برابر عدالت قرار گیرند و «شرایط منجر به مرگ مشکوک او که شامل شکنجه و سایر بدرفتاری‌ها در بازداشتگاه می‌شود، باید مورد رسیدگی کیفری قرار گیرد.»
«انجمن صنفی معلمان کُردستان، شعبه سقز و زیویه» با انتشار بیانیه‌ای ضمن محکوم کردن کشتن ژینا امینی «دختر ۲۲ ساله‌ی کُرد سقزی» و با اشاره به مرگ شلیر رسولی دیگر زن کُرد که چند روز قبل در یک اقدام به تجاوز جان خود را از دست داده‌بود، نوشت: «به کدامین گناه باید ژینا امینی ره‌سپار کلاس توجیه و ارشادی گردد که او را به آستانه‌ی مرگ و نیستی می‌کشاند؟»، «اینجا کجاست که جان انسان در حراجی همیشگی‌ست؟!» و «آنان که مدعی نظم و امنیت و حفظ جان و مال مردمان هستند، اکنون دیگر جان‌ستان و عامل اصلی ناامنی گشته‌اند!»
کارزار حقوق بشر ایران، مهسا امینی را یکی دیگر از قربانیان جنگ جمهوری اسلامی علیه زنان دانست و برای جلوگیری از فاجعه‌هایی اینچنین که قابل پیشگیری است، درخواست کرد خشونت علیه زنان در ایران باید به شدت در سراسر جهان محکوم شود.
کانون نویسندگان ایران در بیانیه‌ای نوشت: «قتل مهسا امینی نمونه‌ای آشکار شده از سرکوبی تمام‌عیار است که سال‌ها زیر سایه حاکمیت زن‌ستیز در جریان بوده‌ است.»
دیده‌بان حقوق بشر نیز جان باختن مهسا امینی را «ظالمانه» خواند و نوشت: «مقام‌های ایرانی باید قانون حجاب اجباری را لغو و قوانین دیگری که زنان را از استقلال و حقوقشان محروم می‌کند، حذف یا اصلاح کنند.»
حزب اعتماد ملی: حزب اعتمادملی در بیانیه‌ای با تسلیت فاجعه مرگ مهسا امینی در پی برخورد گشت ارشاد با وی و محکومیت چنین برخوردهایی، خواستار ورود مراجع تقلید، مجلس، رئیس‌جمهور و قوه قضائیه به موضوع گشت ارشاد و برخوردهای صورت‌گرفته از سوی این ارگان با دختران و زنان ایران شد.
حزب ندای ایرانیان:یک‌بار از خود پرسیده‌ایم جامعه‌ای که در حدود نیم سده پیش‌تر به نام اسلام انقلاب کرده، چرا باید امروز به ضرب و زور روی‌کردهای سر تا پا غلطی همچون گشت ارشاد، اسلامی بشود؟!
حزب اتحاد ملت ایران اسلامی: در بیانیه‌ای به آنچه بر سر مهسا امینی آمد و به درگذشت او ختم شد واکنش نشان داد.
چند حزب سیاسی کرد با انتشار فراخوانی از سوی «مرکز هم‌کاری احزاب کردستان ایران» خواستار اعتصاب عمومی در کردستان در روز دوشنبه، ۲۸ شهریور شدند.
مجمع نیروهای خط امام، در بیانیه‌ای اقدامات صورت‌گرفته در ماه‌های اخیر «به نام مبارزه با بی‌حجابی» را «روشی بغایت غلط و متأثر از نگاهی متحجرانه به دین و بدبینانه به دیگران و سخت گیرانه درباره‌ی جامعه» توصیف کرد.
جامعه
ساعاتی پس از کشته شدن او گروهی از مردم در اعتراض به قتل او در نزدیکی بیمارستان کسری تجمع کرده و شعارهای «مرگ بر دیکتاتور»، «گشت ارشاد گشت کشتار»، «می‌کشم می‌کشم، کسی که خواهرم کشت»، «قسم به خون مهسا، ایران می‌گردد آزاد»، «خامنه‌ای قاتله، حکومتش باطله» و «از کردستان تا تهران ستم علیه زنان» سردادند. این اعتراضات با سرکوب و بازداشت معترضان مواجه شد. شماری از زنان در واکنش به هجوم نیروهای ضد شورش روسری خود را برداشتند و شعار «بی‌شرف داعشی» سر دادند.
همچنین برخی مردم در خیابان‌ها صدای بوق خودروهای‌شان را به نشانه اعتراض به صدا درآوردند.
همچنین مردم تهران با تجمع شبانه حوالی میدان آرژانتین شعارهایی علیه حاکمیت ایران و حجاب اجباری سر دادند. از سوی دیگر، گروهی از زنان در تجمع شبانه‌ی دیگری با برداشتن روسری‌های خود خطاب به مأموران شعار می‌دادند. فیلم‌های منتشر شده حاکی از بازداشت برخی از تجمع‌کنندگان همراه با برخورد خشن است.
سرکوب اعتراضات
به گفته‌ی کیارش امینی، برادر مهسا امینی، هنگامی که اعضای خانواده برای پیگیری وضعیت وی به بازداشتگاه پلیس امنیت اخلاقی در خیابان وزرا مراجعه می‌کنند، با جمعیتی نزدیک به ۶۰-۷۰ نفر دیگر از خانواده‌هایی مواجه می‌شوند که همانند آن‌ها برای پیگیری وضعیت فرزندان‌شان به آن مکان آمده بوده‌اند. به گفته‌ی وی مأموران انتظامی با این جمعیت از طریق گاز اشک‌آور و باتون برخورد کرده‌ است.
به گفته‌ی کیارش امینی، خانواده امینی و شخص او زیر فشار نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی قرار دارند.
دایی مهسا امینی به نشریه اینترنتی فراز گفت: «فرمانده پلیس گفت نگران نباشید، سپرده‌ایم ناهار و شام به شما بدهند! بهش گفتم این مشکل حل شدنی نیست؛ امروز نوبت دختر ما بود، فردا نوبت دختری دیگر است.»
ویدیوهای منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی و گزارش فعالان رسانه‌ای حاکی از تجمع ده‌ها تن از مردم مقابل بیمارستان کسری است که مهسا امینی پس از بازداشت به دست عوامل گشت ارشاد و ضرب و جرح، جان باخت. بر اساس این گزارش‌ها، مأموران امنیتی به مقابله با معترضان برخاسته و چندین تن از آنان را نیز بازداشت کرده‌اند. ویدیوها نیز نشان می‌دهد که مأموران امنیتی تلاش می‌کنند معترضان را از مقابل بیمارستان متفرق کنند.
نت‌بلاکس که سرعت و دسترسی به اینترنت در نقاط مختلف جهان را رصد می‌کند روز جمعه ۲۵ شهریور در توییتی از «قطعی گسترده اینترنت در ایران» خبر داد و نوشت هم‌زمان با مرگ مهسا امینی و اعتراضات به آن «بررسی داده‌های لحظه به لحظه موید این است که اتصال‌ها به اینترنت به ۶۷ درسد میزان معمول» کاهش یافته‌ است.