در جریان جنگ اوکراین در هفته‌های اخیر برخی مواقع به جز نام ارتش اوکراین نام «باتالیون آزوف» شنیده می‌شود؛

نظامیانی که با یونیفورم‌هایی متفاوت نبرد می‌کنند و به نظر می‌رسد هیچ نسبتی با ارتش اوکراین ندارند. با این حال، بارها شنیده شده است که عامل سرنگونی جنگنده‌های روس و یا عقب نشینی نیروهای روس در مناطق مختلف بوده‌اند.
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه می‌گوید این گروه پرنفوذ در حال گسترش «نازیسم» در اوکراین هستند. یکی از مهم‌ترین شعارهای جنگ ارتش روسیه علیه اوکراینی‌ها هم که بارها از سوی پوتین ایراد شده همین است: «باید اوکراین را از نفوذ نازی‌ها بیرون آورد.»
اتهاماتی که همواره از سوی ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین که یهودی تبار است و پدربزرگش را در کمپ‌های کشتار یهودیان در لهستان از دست داده است انکار می‌شود. رئیس جمهوری اوکراین بارها گفته به عنوان یک یهودی تبار که اعضای خانواده‌اش را نازی‌های آلمان از او گرفته‌اند نمی‌تواند حامی و هوادار گروه‌های نئونازی باشد.
عجیب این‌که رئیس جمهوری روسیه که خود یکی از حامیان اصلی گروه‌های راست افراطی در اروپا در یک دهه اخیر بوده امروز به بهانه «پاک‌سازی اوکراین از نازی‌ها» جنگ را در سراسر اوکراین گسترش داده است.
به اندازه کافی مدارک و شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد باتالیون آزوف در مناطق مختلف اوکراین درحال نبرد با نیروهای روس است. دست‌کم عکس‌هایی که خبرگزاری‌ها از سه هفته نبرد در اوکراین منتشر کرده‌اند، حضور این نیروها در سه شهر کی‌یف، ماریوپل و خارکیف بسیار پررنگ است.
اما چرا ولادیمیر پوتین با استناد به باتالیون آزوف، از گسترش نئونازیسم در اوکراین می‌گوید.
تاریخ شکل گیری؛ گروه آزوف باتالیون آزوف چرا و چگونه تشکیل شد؟
این باتالیون چه نقشی در کنار ارتش اوکراین بازی می‌کند؟ آیا همانگونه که ولادیمیر پوتین ادعا می‌کند این «گروه نظامی را نئونازی‌ها تشکیل می‌دهند؟»
از زمان تهاجم روسیه به اوکراین، تصاویری از رژه جنگ‌جویان این گروه با صلیب شکسته و نشان مشابه به «اس اس» این گروه بارها در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شده است. همچنین ویدئوهای مختلفی برخی از اعضای این باتالیون را در حال انجام «سلام نازی» وجود دارد. با این حال تحلیلگران می‌گویند هرچند که در پشت همه این تبلیغات کاخ کرملین نهفته است، اما واقعیت‌هایی هم درباره هویت اصلی این گروه وجود دارد.
باتالیون آزوف یک گروه شبه نظامی است که اعضای آن را افراد داوطلب تشکیل می‌دهند. آزوف نام دریایی است که از سه طرف، در جنوب و شرق از سوی شبه جزیره کریمه و روستوف و در غرب و شمال از سوی اوکراین احاطه شده است.
دریایی که تا پیش از اشغال کریمه بیشتر اوکراینی محسوب می‌شد اما امروز کاملاً تحت قیمومیت روسیه قراردارد. گروه شبه نظامی آزوف در ۵ مه سال ۲۰۱۴ تشکیل شده است، گردانی متشکل از مردان سفیدپوست که از تمام اروپا اعضایی در خود دارد.
نام آزوف‌ها اولین بار در سال ۲۰۱۵ م شایع شد زمانی که گردان آن‌ها موفق شد با کمک به ارتش اوکراین، کنترل شهر ماریوپل را از جدایی طلبان هوادار روسیه در شرق پس بگیرد. پس از این عملیات بود که دولت اوکراین آن‌ها را در «گارد ملی» خود ادغام کرد.
در سال ۲۰۱۵ اعضای هنگ زمینی آزوف از ۵۰۰ نفر تجاوز نمی‌کرد امروز برآورد می‌شود بین ۳۵۰۰ تا ۵۰۰۰ رزمنده در آن حضور داشته باشند. همچنین با توجه به آخرین خبرها به نظر می‌رسد در روزهای اخیر سدها عضو جدید از سراسر اروپا به این گروه پیوسته‌اند.
آیا بنیانگذار باتالیون آزوف نئونازی است؟

بنیانگذار باتالیون آزوف، آندری بیلتسکی، زاده شهر خارکیف و روس زبان است. او در آغاز موفق شد بخشی از گروه‌های هولیگان، هواداران اوباش فوتبال، و همچنین اعضای یک سازمان شبه نظامی افراطی میهن پرستان اوکراینی را جذب کند. اعتقادات آندری بیلتسکی بی تردید نشأت گرفته از همان ایدئولوژی آلمان نازی است. وی یک دهه پیش از تأسیس این هنگ نظامی، به فکر تشکیل آن افتاد و در سال ۲۰۰۷ در مقاله‌ای مأموریت مهم گروه مدنظر خود را «تصفیه نژادی» عنوان کرد.
ویاچسلاو لیخاچف، مورخ اوکراینی می‌گوید: «باید بگوییم که هسته اولیه آزوف را افرادی با دیدگاه‌های راست افراطی و نژاپرست تشکیل می‌دهند. که البته سعی در این است تا دکترین آن‌ها به نیروهای جدید تلقین شود.»
آرم باتالیون آزوف با الهام از نماد اس اس‌های آلمان نازی، SS Das Reich، طراحی شده است هرچند که بنیانگذار و اعضای این گروه آن را رد می‌کنند و می‌گویند «اس اس» مشهور را از افسانه‌های استوره‌های یونانی الهام گرفته‌اند و ربطی به جریان نازی و نژادپرستان ندارد. با این حال یکی از مهم‌ترین شعارهای این گروه «ایده تشکیل یک ملت پاک» است که شباهت زیادی به شعارها و تبلیغات در زمان آلمان نازی دارد.
با این حال شواهد نشان می‌دهد که تمامی اعضای این باتالیون را حامیان راست افراطی تشکیل نمی‌دهند. ویاچسلاو لیخاچف می‌گوید دو نفر از اعضای این گروه شبه نظامی را می‌شناسد که نه تنها اندیشه‌های فاشیستی ندارند بلکه «آنارشیست» هستند. این مورخ اوکراینی می‌گوید بسیاری از گروه‌های چپ رادیکال از تهاجم روسیه در سال‌های گذشته خشمگین شده‌اند و برخی از آن‌ها به «باتالیون آزوف» پیوسته‌اند.
سیاست زدایی و پرهیز از سخنان نژادپرستانه؟
به گفته آدرین نونجون، پژوهشگر فرانسوی در دانشگاه اینالکو شبه نظامیان آزوف از زمانی که در گارد ملی اوکراین ادغام شده‌اند به نوعی «سیاست زدایی» را تجربه کرده‌اند. به طوری که در اوکراین شهروندان از هر جهان بینی، اقدامات نظامی این گروه علیه روسیه را تحسین می‌کنند. عده قلیلی هم آن‌ها را قهرمانانی ملی گرا می‌دانند که در حال «نجات اوکراین» هستند. حتا شخص آندری بیلتسکی که پست فرماندهی هنگ آزوف را مدت‌هاست ترک کرده دیگر مثل گذشته سخنان نژادپرستانه ایراد نمی‌کند.
هم‌زمان تحقیقات وبسایت «بلینگ کت» نشان می‌دهد که بسیاری از گروه‌های نژادپرست از جمله دو گروه نئونازی آمریکایی، Atomwaffen Division و Rise Above Movement (RAM)، در سال‌های گذشته از جمله سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ در همکاری با باتالیون آزوف «کمپ‌های اعتقادی نژادی» در اوکراین برپا کرده‌اند. این وبسایت ادعا می‌کند که یواخیم فورهولم، یکی از رهبران نئونازی نروژی هم در سال‌های گذشته مأمور استخدام «جوانان سفیدپوست اروپایی با باورهای نژادپرستانه برای اعزام آن‌ها به اوکراین» بوده است.
آیا نئونازی‌ها در اوکراین محبوب هستند؟
با وجود تبلیغاتی که روسیه درباره محبوبیت نئونازی‌ها در اوکراین می‌کند، در آخرین انتخابات ریاست جمهوری اوکراین، آندری بیلتسکی، بنیانگذار باتالیون آزوف، مجبور شد با تمام نیروهای ملی گرا متحد شود اما با این وجود موفق نشد بیش از دو درسد آرای رای دهندگان را به دست بیاورد.
به گفته ویاچسلاو لیخاچف، مورخ اوکراینی، اوکراینی‌ها نسبت به هنگ آزوف احساس دوسویه‌ای دارند: «از یک طرف، آن‌ها را جنگ‌جویانی شجاع می‌دانند که به‌رغم اعتقادات نئونازی‌ها برخی از اعضای آن، از شهرهای کلیدی دفاع می‌کنند. اما از سوی دیگر، ظن خاصی نسبت به آن‌ها وجود دارد، به ویژه در مورد پیوندهایی که سران اولیه این هنگ با آرسن آواکوف، وزیر کشور سابق، داشته‌اند. این عده می‌گویند باتالیون آزوف در گارد ملی ادغام شد نه به خاطر شجاعت و درایت بلکه به این دلیل که آن‌ها همواره سعی کرده‌اند عروسک‌های خیمه شب بازی در دست قدرتمندان باقی بمانند.»