در پی شدت گرفتن اعتراض‌ها در قزاقستان که اغلب نقاط آن طی دو روز گذشته پس از اعلام افزایش قیمت سوخت دست‌خوش ناآرامی شده، وضعیت فوق‌العاده در این کشور برقرار شد.

بنا به گزارش خبرگزاری‌های بین المللی و رسانه‌های محلی، آلماتی، پایتخت پیشین و بزرگ‌ترین شهر قزاقستان به همراه یکی از استان‌های غربی که بیشترین ناآرامی‌ و خشونت در آن گزارش شده به فرمان قاسم جومارت توقایف، رئیس جمهوری این کشور به مدت دو هفته تحت وضعیت فوق‌العاده قرار خواهد گرفت.
بر اساس فرمان یاد شده، مقررات وضعیت اضطراری از ساعت یازده شب اعمال و تا هفت صبح بامداد روز بعد تداوم خواهد داشت و طی آن محدودیت‌های رفت و آمد و ممنوعیت برپایی هرگونه تجمع در نظر گرفته شده است.
رئیس جمهوری قزاقستان ساعاتی پیش از صدور این فرمان آنچه وی «فراخوان برای حمله به دفاتر دولتی و نظامی» خوانده بود را کاملاً غیرقانونی توصیف و محکوم کرده بود.
وی در جریان یک نطق ویدیویی تأکید کرده بود که دولت سقوط نخواهد کرد و وی خواهان اعتماد متقابل و گفت‌وگو با معترضان است.
این در حالی‌ست که به گزارش رسانه‌های داخلی، رئیس جمهوری قراقستان سرانجام روز چهارشنبه تحت فشار اعتراضات دولت این کشور را منحل کرد.
فرمان منتشر شده در وب‌سایت ریاست جمهوری قزاقستان در روز چهارشنبه ۵ ژانویه (۱۵ دی) نشان می‌دهد که رئیس جمهور قاسم جومارت توقایف، استعفای دولت به ریاست نخست وزیر، عسکر مأمون را پذیرفته است. علیخان اسماعیلوف، معاون نخست وزیر تا زمان تشکیل کابینه جدید سرپرستی دولت را برعهده خواهد گرفت.
پلیس در آلماتی برای متفرق کردن تظاهرکنندگان از جلوگیری از هجوم سدها معترض به دفتر شهردار از گاز اشک آور و نارنجک‌های صوتی استفاده کرده است.
اشغال ساختمان شهرداری آلماتی
این در حالی‌ست که تصاویر منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی حکایت از آن دارد که سدها معترض صبح چهارشنبه با ورود به ساختمان شهرداری آلماتی، این مهم‌ترین مرکز اداری شهر را تصرف کرده‌اند. مقام‌های دولت قزاقستان می‌گویند دست‌کم ۲۰۰ نفر در جریان اعتراض‌های دیروز و امروز بازداشت شده‌اند.
کرملین نسبت به مداخلات خارجی هشدار داد
وزارت امور خارجه روسیه روز چهارشنبه با انتشار بیانیه‌ای دولت و مخالفان در قزاقستان را به گفت‌وگو به جای شورش دعوت کرد. روسیه، طبیعتاً بزرگ‌ترین متحد این کشور آسیای میانه است.
وزارت امور خارجه روسیه در بیانیه خود آورده است: «ما طرفدار یک راه حل صلح‌آمیز در چارچوب حقوقی و قانون اساسی و بر مبنای گفت‌وگو هستیم. ما با شورش و خشونت در خیابان مخالفیم.»
از سوی دیگر دیمیتری پسکوف، سخن‌گوی کرملین نیز روز چهارشنبه ضمن تأکید بر حل مسالمت آمیز اعتراض‌های جاری در قزاقستان و توانایی دولت این کشور برای مدیریت بحران، نسبت به هرگونه مداخله خارجی در این کشور هشدار داد.
ریا نووستی، خبرگزاری بین‌المللی روسیه با انتشار گزارشی در این خصوص به نقل از پسکوف اعلام کرد که قزاقستان برای مقابله با اعتراض‌ها به افزایش قیمت سوخت که سبب استعفای دولت این کشور شد از مسکو درخواست کمک نکرده است.
روسیه به شدت نسبت به ناآرامی در جمهوری‌های شوروی سابق که آن‌ها را بخشی از حوزه نفوذ خود می‌داند، حساس است و در گذشته غرب را به دامن زدن به ناآرامی و انقلاب در کشورهایی مانند گرجستان و اوکراین متهم کرده بود.
وزارت خارجه روسیه اعلام کرده که این کشور از نزدیک وضعیت همسایه جنوبی خود را زیر نظر گرفته و بر «عادی‌سازی اوضاع در سریع‌ترین شکل ممکن» تأکید دارد.
در بیانیه وزارت خارجه روسیه از ادبیات محتاطانه‌تری نسبت به سخنان توقایف استفاده شده بود، رئیس جمهوری قزاقستان پیش‌تر به صراحت عامل ناآرامی و خشونت‌ها در کشورش را تحریک کنندگان داخلی و خارجی معرفی کرده بود.
قاسم جومارت توقایف جانشین رهبر پیشین قزاقستان، نورسلطان نظربایف ۸۱ ساله است که از سال ۱۹۸۹ به مدت ۳۰ سال بر قزاقستان حکومت کرده و تا پایان دوره صدارت خود قدرت و نفوذش را حفظ کرده بود.
اعتراض‌ گسترده در قزاقستان ناشی از چیست؟
جنبش اخیر به دنبال اعتراض مردم خشمگین به افزایش بهای بنزین و پس از آن بهای گاز مورد نیاز خودروها پدیدار شد و از روز یک‌شنبه در چندین شهر بالا گرفت. تظاهرات در کشور استبدادی قزاقستان قانوناً ممنوع بوده و این‌گونه تجمعات نادر است.
قزاقستان، این بزرگ‌ترین اقتصاد آسیای مرکزی در گذشته به نرخ‌های رشد دو رقمی عادت کرده بود، اما اخیراً از کاهش قیمت نفت و بحران اقتصادی در روسیه رنج می‌برد، دو عاملی که منجر به کاهش ارزش واحد پولش تنگه و تورم شدید شده است.
دو خبرنگار خبرگزاری فرانسه که روز سه‌شنبه شاهد تیراندازی پلیس برای متفرق کردن جمعیت در آلماتی بودند، شمار معترضان را حداقل ۵ هزار براورد کرده‌اند. آن‌ها گفته‌اند که در آن شب پیام‌رسان‌های واتس‌اپ، تلگرام و سیگنال در قزاقستان قطع شده‌اند.
نقطه آغاز اعتراضات روز یک‌شنبه پس از اعلام افزایش قیمت گاز مایع طبیعی، ال‌ان‌جی در شهر جانا اوزن واقع در منطقه‌ای سرشار از منابع طبیعی در غرب کشور آغاز شد و سپس به شهر بزرگ دیگر منطقه یعنی آق‌داغ در ساحل دریای مازندران گسترش یافت.
عصر روز سه‌شنبه، مقامات تلاش کردند ضمن موافقت با کاهش قیمت ال‌ان‌جی، وضعیت را آرام کنند و نرخ آن را در منطقه بحران‌زده ۵۰ تنگه (۰.۱ یورو) در هر لیتر اعلام کردند. بهای افزایش یافته قبلی که از ابتدای سال جاری اعمال شده بود، ۱۲۰ تنگه بود. اما این وعده کارساز نبود و معترضان خواستار گفت‌وگو با رئیس جمهور شدند.
جانا اوزن در گذشته یک بار دیگر نیز صحنه مرگ‌بارترین ناآرامی‌هایی بود که قزاقستان از زمان استقلال از اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ به خود دیده بود. در سال ۲۰۱۱ دست کم ۱۴ تن از کارگرانی که به شرایط کار و پایین بودن دستمزدشان در یک سایت نفتی در این منطقه راهپیمایی کرده بودند، در جریان سرکوب دولتی به دست نیروهای پلیس کشته شدند.
استان مین‌قشلاق که شهر جانا اوزن در آن واقع شده است، به ال‌ان‌جی به عنوان منبع اصلی سوخت خودروها وابسته است. هر گونه افزایش قیمت این کالا منجر به افزایش قیمت محصولات خوراکی می‌شود که از زمان شروع همه‌گیری ویروس کرونا در حال افزایش بوده است.