یک دهه پس از کشته شدن سرهنگ معمر قذافی، دیکتاتور سابق لیبی توسط شورشیان مخالف، این کشور در شمال آفریقا هنوز در تلاش است تا از خشونت ناشی از سرنگونی دولت وی خارج شود.

به گفته تحلیلگران، آتش‌بس یک ساله و روند صلح به رهبری سازمان ملل متحد به سختی و بر پایه اختلافات عمیق حاصل شده و بعید است این صلح موقتی بتواند پایدار بماند و ثبات و آرامش را به این کشور بازگرداند. در جریان تحولات موسوم به بهار عربی در سال ۲۰۱۱، این رهبر عربی هم همچون دیکتاتورهای تونس، مصر و یمن از صحنه قدرت کنار گذاشته شد.
در ۲۰ اکتبر همان سال، شورشیان او را در زادگاهش سرت، پیدا و شکنجه کردند و نهایت در خیابان کشتند و جسدش را در بازار به نمایش گذاشتند.
هرچند دیکتاتور لیبی کشته شد اما مرگ او نتوانست دموکراسی یا ثبات را در این کشور برقرار کند و برعکس این کشور یک دهه است که در درگیری‌های داخلی، رقابت‌های خارجی و همچنین تنش‌های میان شبه نظامیان مافیایی گرفتار آمده است. رقابت‌هایی که برای تسلط بر منابع این کشور نفت‌خیز، آرامش و ثبات را از مردمان لیبی گرفته است.
حالا بعد از آتش‌بس قرار است در ۲۴ دسامبر انتخابات ریاست جمهوری در این کشور برگزار شود. همچنین انتخابات پارلمانی نیز برای ژانویه ۲۰۲۲ برنامه ریزی شده‌ است. با این حال تحلیگران تردید دارند که این روندهای انتخاباتی بتواند یک دهه هرج و مرج در این کشور شمال آفریقا را پایان دهد.
هامیش کینر تحلیلگر موسسه تحقیقاتی ورسیک در این خصوص به خبرگزاری فرانسه می‌گوید: «اوضاع در لیبی نسبت به چند سال قبل و همچنین سال‌های ابتدایی پس از سقوط قذافی بهتر شده است. آتش بس توافق شده در اکتبر ۲۰۲۰ همچنان ادامه دارد و دولت وحدت ملی به عنوان تنها دولت در لیبی به فعالیت خود ادامه می‌دهد.»
با این حال کینر می‌گوید که ثبات سیاسی لیبی به طور فزاینده‌ای با خطر مواجه است. «شش ماه آینده به ما خواهد گفت که آیا دوره آرامش پس از آتش بس اکتبر ۲۰۲۰ صرفاً فرصتی برای جناح‌های مسلح برای لیسیدن زخم‌های خود بوده یا پیشرفت واقعی به سوی راه حل سیاسی پدید آمده است.»
نتایج مورد مناقشه؟
ماهود خلف الله، استاد دانشگاه در لیبی نیز تردید دارد که انتخابات به تنهایی به راه حلی قطعی برای بحران منجر شود.
وی گفت که این امر مستلزم پایان دادن به دخالت خارجی در امور داخلی لیبی، بلوغ رای دهندگان این کشور در انتخاب نمایندگان، نادیده گرفتن قبیله گرایی و منطقه گرایی و همچنین پذیرش نتیجه انتخابات از سوی همه طرف‌ها است.
اما قوانین انتخاباتی هم از جمله چالش‌هایی است که این روزها لیبی با آن روبه‌رو است. یکی از برجسته‌ترین این موارد لایحه‌ای است که بسیاری می‌گویند خلیفه حفتر، فرمانده قدرتمند آن‌ را تهیه کرده است. مخالفان می‌گویند این لایحه روندهای قانونی را کنار گذاشته و زمینه را برای به قدرت رسیدن این فرمانده فراهم می‌سازد.
حفتر در طرابلس شخصیتی منفور به شمار می‌رود. او در حمله یک ساله ارتش لیبی برای تصرف طرابلس هزاران نفر را کشت. پس از آن بود که نیروهای مسلح تحت حمایت ترکیه توانستند حفتر و نیروهایش را به عقب برانند.
کینر هشدار داده اگر حفتر در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شود خطر شعله‌ور شدن دوباره آتش درگیری‌ها میان شرق و غرب لیبی افزایش می‌یابد. این کارشناس مسائل لیبی می‌گوید باید حفتر و حرکات او را مورد توجه قرار داد و از خطر به قدرت رسیدن او غافل نشد.
بی‌نظمی‌ها و فساد
مقامات خارجی برگزاری انتخابات را اولویت خود قرار داده و بی‌نظمی‌هایی را که در روند سیاسی این کشور به وجود آمده، نادیده گرفته‌اند. از آن جمله می‌توان اتهامات مربوط به فساد در انتخابات ماه فوریه برای انتخاب نخست وزیر موقت عبدالحمید محمد الدبیبه اشاره کرد.
یکی از دیپلمات‌های اروپایی در طرابلس می‌گوید: «ما می‌دانیم که بی نظمی‌ها و حتا فسادهایی نیز وجود داشته است، اما هنوز معتقدیم که راه حل لیبی در برگزاری این انتخابات نهفته است.»
احمد الرشراش، تحلیلگر مسائل لیبی معتقد است شهروندان لیبی امیدوارند که این انتخابات به زندگی بهتر، ثبات سیاسی و برقراری امنیت در این کشور منتهی شود. با این حال بسیاری از مردم تردید دارند که این روند بتواند مشکلات و مسائل عمیق را حل کند.
عبدالفتاح بنور، کارمند دولت طرابلس می‌گوید: «ما به دلیل شکست روند سیاسی در یک دور باطل هستیم. این وضعیت تلخ موجب شده مردم از حکومت قذافی تحت عنوان دوران خوش گذشته یاد کنند.»
یک دهه درگیری در لیبی تمام زیرساخت‌های این کشور را نابود کرده و اقتصاد را تحت شعاع قرار داده است. لیبی مدت‌هاست که با مشکل قطعی مزمن برق مواجه است.
ایسام المجری تاجر در شهر طرابلس می‌گوید: «این‌که از نظر اقتصادی و امنیتی اوضاع نسبت به زمان قذافی بدتر شده مردم را از نظر روانی رنج می‌دهد. با این حال ما نسبت به دوران معمر آزادی بیشتری احساس می‌کنیم.»
فرج نجیب که یک مغازه کوچک در شهر بنغازی در شرق لیبی دارد امیدوار است که این انتخابات بتواند کشور را از تاریکی نجات دهد: «این انتخابات پرتو امیدی برای لیبیایی‌هایی است که سال‌هاست در فقر گرفتار مانده‌اند.»