نگاهی به مناظره اقتصادی نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰
اولین مناظره ۷ نامزد انتخابات ریاست جمهوری پیش‌رو روز شنبه ۱۵ خرداد با محوریت موضوعات اقتصادی برگزار شد.
با این وجود در مدت ۴ ساعت زمان اختصاص داده شده به این مناظره، آنچه بیشتر شنیده شد نقد هرکدام از نامزدها از دیگری همچنین کلی گویی درباره برنامه‌های اقتصادی خود بود و برخلاف خواست و انتظار مردم، هیچ نامزدی طرحی روشن با جزئیات علمی و منطقی، برای خروج ایران از بحران اقتصادی کنونی ارائه نداد.
در کنار کلی گویی‌ها برای آینده، زمان قابل توجهی از این مناظره به حمله‌ی نامزدها به عبدالناصر همتی و عمل‌کردش در نظام بانکی ایران اختصاص یافت. همتی تاکنون پست‌های کلیدی مهمی را در عرصه اقتصاد ایران در اخیتار داشته است؛ از جمله ریاست بر بانک مرکزی، ریاست بر بیمه مرکزی و عضویت در کمیته اقتصادی شورای عالی امنیت ملی. بعد از همتی نیز انتقاد از فعالیت‌های انتخاباتی رئیسی و بازدید او از کارخانه‌ها یا زیر سوال بردن «دانش ناچیز» او برای اداره کشور در مرکز توجه‌ها قرار گرفت.
در ادامه چکیده‌ای از سخنان رد و بدل شده در این مناظره با اقتباس از خبرگزاری‌های داخلی و عمدتاً ایسنا ارائه می‌شود.
رئیسی: کاهش مالیات‌ها در بخش تولید
در این مناظره ابراهیم رئیسی، رئیس قوه قضائیه درباره اولویت‌های مدنظرش برای رفع موانع تولید در کشور گفت که باید جذابیت‌های سرمایه گذاری در بخش‌هایی همچون ارز و زمین و طلا از بین برود و در مقابل جاذبه برای انجام فعالیت‌های تولیدی زیاد شود.
به گفته او باید در این راستا برای کاهش مالیات تولیدکنندگان اقدام شود و ۲۵ درسد مالیات برای بخش تولید به ۱۰ درسد کاهش یابد.
رئیسی همچنین درباره راه‌کار کنترل تورم گفت: «باید به سمت ارز تک نرخی رفت و ارز صادراتی را مدیریت کرد ... باید تسهیلات بانکی را مدیریت کرد.»
یکی از منتقدان جدی رئیسی در این مناظره محسن مهرعلی‌زاده، سیاست‌مدار اصلاح‌طلب بود که خطاب به او گفت: «شما از نظر تحصیلات کلاسیک فقط ۶ کلاس سواد دارید ... با این سواد نمی‌شود اقتصاد را درست کرد.»
مهرعلی‌زاده در بخشی دیگر از این مناظره، بار دیگر خطاب به رئیسی گفت: «اگر شما دلتان برای اقتصاد می‌سوزد، همان قوه قضاییه را که هنوز به روش عهد قاجار اداره می‌شود اصلاح کنید. شما از ۱۶ سالگی در این قوه بوده و هستید ... آیا می‌توانید یک سوال اقتصادی مطرح کنید و بدون کمک مشاوران‌تان به آن پاسخ دهید؟»
او در ادامه افزود: «[دیگر نامزدها] اشاره کردند که آقای رئیسی تشریف می‌برند به کارخانه‌ها و در هر سفر حداقل ۴۰ الا ۵۰ میلیارد تومان هزینه می‌شود؛ بعدش هم یک مصاحبه‌ای در کارخانه‌ای که بانک آن را توقیف کرده بوده و بر اساس حکم دادستانی آزاد شده و ۱۰ الا ۱۵ نفر مشغول به کار می‌شوند انجام می‌شود. سوال من این است که تا کنون چند کارخانه باز شده است؟ آقای رئیسی چند کارخانه تا کنون بسته بوده‌اند؟ چه کسی است کارخانه‌ها را بسته؟ یک نفر که از خارج نیامده که این کارخانه‌ها را ببندد؛ اسرائیل و آمریکا که نبستند بلکه قاضی شما بسته است و اتفاقاً نیز یکی مشکلات تولید همین‌جاست؛ شما همین‌جا را مدیریت کنید، مشکلات حل می‌شود.»
مهرعلی‌زاده در خاتمه گفت: «برخی می‌گویند جناب آقای رئیسی سندروم پست بی‌قرار شدید دارند؛ از دادستانی به دادستانی تشریف می‌برند؛ از آنجا کاندیدای ریاست جمهوری می‌شوند و سپس به ریاست قوه قضاییه می‌روند. شما بر اساس نظر و تصمیم مقام معظم رهبری در حساس‌ترین محل یعنی قوه قضاییه برای ۵ سال فرصت کار دارید. اتفاقاً سیستم قضا جای مبارزه با فساد است اما شما هوس ریاست جمهوری کرده‌اید؛ چه تضمینی است که ریاست جمهوری را هم به سودای یک مقام بالاتر رها نکنید؟»
رضایی: نقد روند تأمین بودجه در کشور
محسن رضایی، فرمانده نظامی و دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره‌ی چگونگی اصلاح فرآیند بودجه‌نویسی در کشور گفت که در ایران «رابطه دولت با اقتصاد و رابطه اقتصاد با مردم تنظیم نشده و دولت دست در جیب مردم می‌کند».
او شیوه‌ی رفع کسری بودجه از سوی دولت را به نقد کشید و گفت: «نرخ ارز را پایین آوردند، پول‌ها را بدون حساب و کتاب در بورس تشویق کردند و بعد که تأمین مالی کردند، مردم را در میان زمین و زمان نگه داشتند.»
رضایی در بخش دوم سخنانش به نقد سخنان عبدالناصر همتی و نظام بانکی کنونی کشور پرداخت و گفت: «شما منبع برای سلطان سازی در حوزه‌های فولاد و شکر دارید؛ اما منبع برای بهرمندی مستضعفان ندارید؟»
رضایی با نشان دادن نموداری مقابل دوربین تلویزیون ادامه داد: «وضعیت نمودار عمل‌کرد آقای همتی در بانک مرکزی نشان می‌دهد که چگونه دلار از ۸ هزار تومان به وضع امروز رسیده است. اقتصاددان است ایشان؟ چه طور این فاجعه یعنی نقدینگی ایجاد شده را که اگر امسال جلویش را نگیریم خطر جدی کشور را تهدید می‌کند، تشخیص ندادید؟»
رضایی درباره برنامه اقتصادی‌اش در صورت پیروزی در انتخابات نیز گفت: «مسأله کسب و کار‌های خانگی، مسأله خانه‌سازی و استفاده از بانوان را در دستور کار قرار می‌دهم ... من از اختیارات قانونی استفاده می‌کنم و قدرت را از مرکز به استان‌ها می‌برم. باید مدیریت‌های محلی که در شوراهای شهر و استان است اختیار داشته باشند.»
او افزود: «یارانه ۴۵۰ هزار تومانی برای ۴۰ میلیون نفر را تضمین می‌کنم. یک میلیون مسکن به صورت احیای بافت‌های فرسوده در دستور کار قرار می‌دهم. خسارات بورس را جبران می‌کنم ... مشکلات کشاورزی و کشاورزان را حل و دست دلالان را قطع می‌کنم و فضای مجازی را در دسترس همگان قرار می‌دهم.»
مهرعلی‌زاده: نزدیک به پنجاه درسد مردم زیر خط فرق زندگی می‌کنند
محسن مهرعلی‌زاده نیز درسدد نقد وضعیت اقتصادی موجود برآمد و گفت: «آمارها نشان می‌دهد که امروز نزدیک به پنجاه درسد مردم زیر خط فرق زندگی می‌کنند ... امروز ۷ میلیون سرپرست خانوار درآمد ثابت ندارند و در تأمین زندگی به کمک‌های معیشتی نیازمندند.»
او درباره برنامه اقتصادی خود نیز گفت: «در الگویی که من طراحی کرده‌ام، مانع زدایی از تولید، معافیت‌های مالیاتی بر تولید و هدایت نقدینگی به تولید را به عنوان یک اصل گذاشتم و ایجاد کار و گردشگری محیط زیست را شدیداً مورد تأکید قرار دادم. افزایش تولید و درآمد سرانه و جلوگیری از فرار مالیاتی از دیگر بخش‌های برنامه من است.»
این نامزد اصلاح طلب درباره راه‌کارهای مبارزه با تخریب محیط زیست نیز گفت: «یکی از راه‌های اساسی جلوگیری از تخریب محیط زیست تقویت سازمان محیط زیست است؛ باید نهادهای عمومی ناظر بر محیط زیست را به عنوان ناظر فعال کنیم.»
مهرعلی‌زاده همچنین در سخنان خود با اشاره به کاوه مدنی، استاد مرکز سیاست محیط زیست امپریال کالج لندن، معاون پیشین سازمان حفاظت محیط زیست ایران و نائب رئیس مجمع محیط زیست سازمان ملل که در بهمن ۱۳۹۶ در ایران بازداشت شد، گفت: «من متأسفم از این‌که به هر دلیلی در چند سال قبل شاهد بودیم تحت عنوان محیط زیستی‌ها برای عده‌ای مشکل ایجاد کردند. معاون جوانی آمد و در محیط زیست کار کرد و هزاران اسم جاسوس بر او گذاشتند اما مشخص شد که مشکلی وجود نداشته است. حضور آقای کاوه مدنی و نگاه دقیق محیط زیستی او در محیط زیست اتفاق مغتنمی بود. در شرایط فعلی اگر به این مسائل کم توجهی کنیم در آینده باید با بحران مواجه شویم.»
قاضی زاده: زانوی دولت بر گردن مردم است
امیرحسین قاضی زاده، سیاست‌مدار اصول‌گرا و چند دوره نماینده مشهد در مجلس شورای اسلامی نیز در سخنانش، مهم‌ترین راه تقویت ارزش پول ملی را مهار تورم دانست و گفت: «اگر ما بتوانیم تورم را در جامعه به عنوان ام‌المصائب کنترل کنیم، می‌توانیم ارزش پول ملی را حفظ کنیم ... تورم یک مالیات دائمی از سمت مردم پابرهنه به سمت دولت و طبقه مرفه است که در حدود۶۰ سال گذشته ادامه داشته است.»
او درباره برنامه آینده خود برای اقتصاد کشور گفت: «الآن مسأله این است که زانوی دولت بر گردن مردم است و دولت باید زانوی خود را بردارد ... ما طراحی کردیم که در چهار سال تورم به زیر ۵ درسد برسد. همچنین طراحی کردیم که مسأله اشتغال و ازدواج جوانان حل شود. ما می‌خواهیم وزارت خانواده ایجاد کنیم. همچنین صندوق اعتبار خانواده را پیش‌بینی کردیم و ۵۰۰ میلیون تومان اعتبار برای زوج‌های جوان در نظر گرفتیم ... ما برای هزینه خانوار شامل خوراک، ریزمغزی‌ها، انواع پروتئین‌ها و کالری‌ها پیش بینی‌هایی کردیم و بسته‌های ۳۰۰ هزار تومانی در نظر گرفته‌ایم.»
او همچنین درباره راه حل جلوگیری از واردات بی‌رویه گفت: «ما الآن متأسفانه شاهد مافیای بزرگ و درهم تنیده واردات هستیم که با رانت‌های مختلف مجوز ارز ارزان قیمت، انحصار و واردات، تولید را تهدید می‌کند. دولت باید هدف اصلی‌اش این باشد که از تولید و اشتغال داخلی حمایت کند.»
زاکانی: آقای همتی باید پاسخ‌گوی تورم فعلی و افزایش نقدینگی باشید
علی‌رضا زاکانی، سیاست‌مدار اصول‌گرا که سوابقی همچون چند دوره نمایندگی در مجلس شورای اسلامی، مسوولیت در سازمان بسیج دانشجویی را در کارنامه دارد، در ابتدای سخنانش به همتی تاخت و گفت که او «صحبت از توزیع فقر می‌کند حال آن‌که خود فقر را توزیع کرده است.»
او همچنین به نقد مدیریت سیستم بانکی در ایران پرداخت و گفت: «بدون نظارت بانک مرکزی، بانک‌ها اقدام به تولید پول می‌کنند. ما اکنون اَبَربدهکاران بانکی داریم، ۱۱ اَبَربدهکار ۹۰ هزار میلیارد تومان بدهی دارند. وظیفه آقای همتی و وزیر اقتصاد آن بود که بدهی‌های ابربدهکاران بانکی را پیگیری کنند که این اتفاق رخ نداد.»
او در بخش دیگری از سخنانش افزود: «سال گذشته از ۵۴۰۰ هزار میلیارد تومان سپرده بانکی ۱۶۰۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات داده شد که دو سوم آن استمهال بود، یعنی به بدهکاران بانکی این پول داده شد. این حجم بالا متعلق به کسانی است که نقش فعالی در حوزه اقتصاد ندارند و این کار از طریق سوداگری و سفته بازی انجام شده است.»
او در نقد سیاست‌های ارزی کشور نیز گفت: «این مدل کشورداری درست نیست که برای تعیین نرخ ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی، در دولت پیشنهاد نرخ ۴۸۰۰ و ۳۸۰۰ تومان را بدهند اما بعد بگویند وسط این دو نرخ را می‌گیریم و با فرستادن صلوات نرخ ۴۲۰۰ را تعیین کنند. نمی‌توان کشور را این طور اداره کرد ... ارزش پول را نابود کردید. آقای همتی باید پاسخ‌گوی تورم فعلی و افزایش نقدینگی باشید.»
او درباره برنامه اقتصادی خود برای آینده نیز گفت: «تمرکز و اولویت بنده جهش تولید و تمرکززدایی در حوزه مدیریت است. مبارزه با فساد اقتصادی، دیوان‌سالاری و همچنین رشد اقتصادی و توزیع مناسب ثروت را دنبال می‌کنم. موانع را از پیش پای تولید با مقررات‌زدایی و تسهیل در صدور مجوزها برمی‌دارم که اکنون ۸۰ درسد مجوزها با رانت توزیع می‌شود.»
او درباره اجرای سیاست «بومی گزینی» در کشور گفت: «کشور به ۴۵۱ شهرستان تقسیم می‌شود. دولت من تلاش می‌کند که جهت تحول شهرستان‌ها را فعال کند. اکنون ۹۰ درسد بودجه در مرکز استان تصمیم گیری می‌شود که باید با اصلاحات اعمال شده شهرستان‌ها محور قرار گرفته و از ظرفیت نخبگان در شهرستان‌ها استفاده شود.»
جلیلی: در نگاه اقتصادی، مردم و محرومین در اولویت نبوده‌اند
سعید جلیلی، دیپلمات ایرانی و سیاست‌مدار اصول‌گرا نیز به شرح برنامه خود برای محرومیت زدایی پرداخت و گفت: «مهم‌ترین بحث این است که آیا قائل به محرومیت هستید یا نه؟ در نگاه اقتصادی، مردم و محرومین در اولویت نبوده‌اند ... زمان انتخابات با هلیکوپتر صندوق رای به روستاها می‌بریم اما در روستای دورافتاده به فکر اقتصاد و معیشت مردم هستیم؟»
او از برنامه‌هایش برای محرومیت زدایی از جمله این‌که «باید حق مردم در زمینه انرژی را به آن‌ها بدهیم»، در زمینه سبد خوراکی «حداقل ۲۵۰۰ کالری در روز باید به مردم برسد» سخن گفت و اعلام کرد که «باید برای همه دستگاه‌ها مأموریت ایجاد اشتغال داشته باشیم.»
سعید جلیلی نیز به نقد عمل‌کرد همتی پرداخت و گفت: «همتی جزئی از روی‌کرد غلطی است که به جای کار واقعی کشور را با نمایش اداره می‌کند ... سال۹۱ ما ۷۰ هزار میلیارد دلار بدهی معوقه بانکی داشتیم و همتی آن موقع مدیرعامل بانک سینا بود ... چرا آقای همتی همان موقع شکایت نکرد؟ در این هشت سال چه شده که الان همتی می‌گوید ۹۰ هزار میلیارد تومان بدهی در اختیار ۱۱ نفر است؟ پس شما چه کاره‌اید؟»
همتی: آمده‌ام نگذارم که کشور مثل کره شمالی شود
عبدالناصر همتی نیز به نقد وعده‌های اقتصادی داده شده از سوی دیگر نامزدها پرداخت و اعلام کرد که نامزدها در وعده‌های‌شان «عملاً از توزیع فقر می‌گویند و نه از توزیع ثروت».
همتی بدون شرح جزئیات برنامه خود، تنها به بیان این جملات اکتفا کرد که «ما به اصلاحات اقتصادی نیاز داریم و من می‌دانم که چگونه باید این مشکل را حل کرد. برنامه و توان آن را هم دارم که این امور را انجام دهم.»
او همچنین در واکنش به انتقادهای دیگر نامزدها به عمل‌کرد او در نظام بانکداری ایران گفت: «کاندیدای اصلی آقای رئیسی است و مابقی پوششی هستند. اگر این افراد می‌خواهند جواب‌شان را بدهم، قسم بخورند که تا آخر در رقابت‌ها می‌مانند وگرنه پاسخ دادن معنی ندارد.»
او همچنین خطاب به رئیسی گفت: «شما به جای رفتن به استان‌ها و دادن وام به کارخانه‌ها، می‌رفتید و به زندان‌ها سر می‌زدید. این کارها وظیفه بخش اجرایی است و آخر هم معلوم نشد آن وام‌ها چه شد؟ من خواهش می‌کنم اول مشکلات قوه قضائیه را حل کنید و بعد بروید مشکلات قوه مجریه را حل کنید.»
همتی همچنین خطاب به رضایی گفت: «آقای رضایی شما بروید و خدا را شکر کنید با شکایاتی که برای برخی عملیات‌ها علیه شما هست را پیگیری نمی‌کنند ... اگر من رئیس جمهوری شوم شما را به عنوان یکی از مخلان اقتصادی به همین آقای رئیسی معرفی می‌کنم.»
او در نهایت در دفاع از عمل‌کرد خود در بانک مرکزی گفت: «افتخارم این است که بانک مرکزی کشور را در شرایط بسیار سخت اداره کردم و نگذاشتم کشور ونزوئلایی شود. الآن آمده‌ام نگذارم اقتصاد کشور، اقتصاد کره شمالی شود.»
