انتخابات واقعی، نماد نظام‌هایی است که مردم‌سالاری را پذیرفته‌اند.

سید محمد خاتمی، رئیس‌جمهور اسبق جمهوری اسلامی، در پیامی به مناسبت آغاز «دومین کنگره سراسری حزب توسعه ملی ایران» تأکید کرد: «جمهوریت نظام مورد تهدید جدی قرار گرفته است.»
در روزهای قبل، حسن روحانی و محمود احمدی‌نژاد روسای جمهور فعلی و پیشین نیز در واکنش به رد صلاحیت‌ها، درباره تهدید جمهوریت و حق رای مردم توسط حکومت و فروپاشی کشور هشدار داده بودند.
ابراز تأسف از وضع فعلی
خاتمی در واکنش به اعلام نتیجه احراز صلاحیت‌ها در شورای نگهبان تصریح کرد: «مهم‌تر و تأسف‌آورتر از محروم ماندن بخش‌های مهمی از جامعه و جریان‌های مختلف از داشتن نامزد مطلوب خود، آن است که میزان بودن رای مردم و مبنا بودن آن برای نظام سیاسی، نفی می‌شود.»
در شرایطی که چهره‌های مختلف سیاسی و احزاب اصلاح‌طلب درباره تأیید صلاحیت نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری واکنش‌های گسترده‌ای نشان داده‌اند، محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور سابق و حسن روحانی، رئیس‌جمهور فعلی نیز با حضور در برنامه پخش زنده در شبکه‌های مجازی و ارسال نامه به رهبر جمهوری اسلامی، نسبت به شرایط پیش‌آمده در خصوص تعرض به جمهوریت، اعتراض و ابراز نارضایتی کرده‌اند.
حق حاکمیت مردم بر سرنوشت خود
خاتمی در متن پیام خود برای کنگره حزب توسعه ملی ایران اظهار داشت: «انتخابات واقعی، نماد نظام‌هایی است که مردم‌سالاری را پذیرفته‌اند و به نوبه خود استحکام‌بخش اصل زرین حق حاکمیت مردم بر سرنوشت خود هستند.» وی دستاورد بزرگ جمهوری اسلامی را حق رای آزادانه مردم به‌ عنوان اصل و میزان دانست و شرایط تأیید صلاحیت نامزدها در شورای نگهبان را ناشی از روی‌کرد، برداشت و اقدامی اعلام کرد که «پیش‌ از این هم عرصه را بر انتخاب مردم تنگ کرده بود و این بار بی‌پرده‌تر و بی‌پرواتر ظهور و بروز داشته است.»
سید محمد خاتمی و علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی، به‌ ویژه در یازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، در فراخوان مردم به‌ پای صندوق‌های رای و پیروزی حسن روحانی، نقشی جدی داشتند. خاتمی همچنین به عنوان رهبر جریان اصلاحات، در هشت سال گذشته و به‌خصوص پس از وقایع سال ۹۶ و ۹۸، به دلیل سکوت برابر سرکوب مردم و تحقق نیافتن وعده‌های حسن روحانی در صیانت از آرا و خواست مردم برای دفاع از آزادی‌های سیاسی، مدنی و اجتماعی، در معرض انتقادهای جدی قرار داشته است.
حسن روحانی در جلسه هیأت دولت گفت نکند یک نفر از روی نادانی بگوید که میزان مشارکت مردم در انتخابات مهم نیست. اشاره او به صحبت‌های اخیر عباس‌علی کدخدایی سخن‌گوی شورای نگهبان بود که گفته بود مشارکت پایین در انتخابات ۱۴۰۰ تأثیری در مشروعیت انتخابات نخواهد داشت.
او همچنین گفت: «در آن زمان (اول انقلاب) برخی می‌گفتند الآن که موقع انتخابات و رای گیری نیست اما امام تأکید کرد بر برگزاری همه پرسی از مردم؛ شما ببینید ۲۲ بهمن انقلاب پیروز شد و ۱۰ فروردین سال ۵۸ مردم پای صندوق رفتند،بعضی‌ها که اکنون از کلمه «همه پرسی» خوششان نمی‌آید، این را بدانند. این کدام انقلاب است که دریک سال دو بار همه پرسی و سه بار انتخابات مردم شرکت کنند.»
مجمع روحانیون مبارز از تشکل‌های نزدیک به اصلاح طلبان به ریاست محمد خاتمی اعلام کرد که در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو از هیچ نامزدی حمایت نمی‌کند. این گروه با تشکیل جلسه‌ای به ریاست محمد خاتمی، رئیس جمهوری پیشین در این‌باره تصمیم گرفته و آن را در بیانیه‌ای اعلام کرده است.
این مجمع اقدام شورای نگهبان را "ضایعه بزرگی" دانسته که "بخش عمده‌ای از مردم را از داشتن نماینده‌ای در میان کاندیداها محروم کرده است".
در بیانیه مجمع روحانیون مبارز همچنین آمده است: «این بی‌اعتنایی بی‌سابقه به مردم واکنش‌های زیان‌باری را در پی خواهد داشت که کاهش مشارکت در انتخابات یکی از آن‌ها خواهد بود.»