کشمکش سیاسی بر سر پروازی که مقصدش بلاروس نبود

هواپیمای حامل رامان پراتسویچ، یکی از مخالفان دولت بلاروس روز یک‌شنبه در حالی که برای فرود در فرودگاه ویلنیوس، پایتخت لیتوانی آماده می‌شد به دلیل «هشداری امنیتی» تغییر مسیر داد تا در مینسک، پایتخت بلاروس فرود بیاید.

پرواز شماره ۴۹۷۸ شرکت هواپیمایی «رایان ایر» از آتن، پایتخت یونان به سوی ویلنیوس حرکت کرده بود. رامان پراتسویچ که در بلاروس تحت تعقیب قضایی قرار داشت پس از فرود این هواپیما در مینسک بازداشت شد. دستگیری او به گمانه زنی در مورد برنامه ریزی برای فرود این هواپیما در میسنک و ساختگی بودن «هشدار امنیتی» علیه پرواز «رایان ایر» دامن زده است. امری که می‌تواند پرسش‌هایی جدی درباره میزان ایمنی پروازهای مسافربری پدید بیاورد.
برخی از کشورهای غربی ضمن محکوم کردن این حادثه از آن به عنوان «هواپیماربایی دولتی» یاد کرده‌اند. این در حالی است که بنا به اعلام شرکت «رایان ایر» به خلبان این هواپیمای مسافربری پس از دریافت «هشدار امنیتی» از سوی مقامات کنترل پرواز در بلاروس دستور داده شد تا در مینسک «فرود اضطراری» انجام دهد.
در مقابل معاون فرمانده نیروی دفاع هوایی بلاروس گفته که تصمیم گیری در مورد «فرود اضطراری» در مینسک برعهده خلبان بود. با این حال به گفته وی یک فروند جنگنده نیروی هوایی بلاروس به پرواز در آمد تا در صورت نیاز به این هواپیمای مسافربری «کمک» کند.
رامان پراتسویچ کیست؟
رامان پراتسویچ یکی از فعالان مخالف دولت بلاروس محسوب می‌شود که پس از انتخابات ریاست جمهوری جنجالی تابستان گذشته در این کشور به اطلاع رسانی از طریق کانال تلگرام خود به نام «نکستا» مشغول بود. مقامات بلاروس او را به اتهام «سازماندهی شورش‌های گسترده و اقدامات گروهی در راستای اخلال در نظم عمومی» تحت تعقیب قرار داده بودند.
نام رامان پراتسویچ، ۲۶ ساله همچنین در فهرست افرادی قرار داشت که به دلیل «اقدامات تروریستی» از سوی بلاروس تحت پیگرد قرار گرفته‌اند.
رامان پراتسویچ به همراه زنی ۲۳ ساله که در یکی از دانشگاه‌های ویلنیوس تحصیل می‌کرد برای گذراندن تعطیلات به یونان سفر کرده بود. دانشگاه محل تحصیل این زن که سوفیا ساپگا نام دارد اعلام کرده که او نیز در فرودگاه میسنک بازداشت شده است. خانواده این دانشجو نیز دستگیری وی را تأیید کرده‌اند.
سوتلانا تیخانووسکایا، رهبر مخالفان دولت بلاروس هشدار داده که رامان پراتسویچ در این کشور با خطر «اعدام» روبه‌رو است.
چرا روایت مقامات بلاروس مبنی بر «هشدار امنیتی» سوال برانگیز است؟
یکی از دلایلی که باعث شده است ادعای مقامات بلاروس مبنی بر «هشدار امنیتی» سوال برانگیز باشد تأکید بر لزوم فرود هواپیما در فرودگاه مینسک بود. پرواز شماره ۴۹۷۸ شرکت «رایان ایر» با ۱۷۱ مسافر در حالی مسیر خود را به سوی مینسک تغییر داد که برای انجام «فرود اضطراری» خود به فرودگاه ویلنیوس نزدیک‌تر از فرودگاه مینسک بود.
به این ترتیب به نظر می‌رسد که در شرایط «هشدار امنیتی» و احتمال وجود بمب در هواپیما هدایت هواپیما به سمت فرودگاه ویلنیوس تصمیمی محتاطانه‌تر بود.
از سوی دیگر بنا به اعلام «رایان ایر» پس از فرود پرواز شماره ۴۹۷۸ این شرکت هواپیمایی در مینسک هیچگونه شیء خطرناکی در هواپیما کشف نشد. این در حالی است که ماشین‌های آتش نشانی بر روی باند فرودگاه مستقر شده بودند و چمدان‌های مسافران این پرواز نیز مورد بازرسی قرار گرفت.
واکنش‌های بین‌المللی؛ صف‌آرایی کشورهای غربی در برابر بلاروس و روسیه
شارل میشل، رئیس شورای اتحادیه اروپا درباره حادثه رخ داده برای هواپیمای شرکت «رایان ایر» هشدار داد که این روی‌داد «بدون تبعات نخواهد بود.» او همچنین خواستار تحقیق در مورد این حادثه از سوی سازمان بین المللی هوانوردی غیرنظامی شد.
فرانسه و لیتوانی در واکنش به این حادثه خواستار اعلام ممنوعیت ورود به حریم هوایی بلاروس شدند. ماتئوش موراویتسکی، نخست وزیر لهستان نیز دولت بلاروس را به ارتکاب «تروریسم دولتی» متهم کرد. از سوی دیگر بلژیک پیشنهاد کرده است که هواپیماهای شرکت هواپیمایی «بلاویا» متعلق به بلاروس از این پس اجازه فرود در خاک اتحادیه اروپا را نداشته باشند.
ناتو نیز خواستار انجام «تحقیق بین المللی» درباره حوادث پیرامون فرود هواپیمای شرکت «رایان ایر» در فرودگاه مینسک شد. سفرای کشورهای عضو ناتو قرار است روز سه شنبه درباره این حادثه تشکیل جلسه دهند.
بلاروس در واکنش به اتهام‌های مطرح شده از سوی کشورهای غربی تأکید کرده که رهگیری این هواپیما قانونی بوده است. دولت الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهوری بلاروس همچنین ادعاهای کشورهای غربی مبنی بر «هواپیماربایی» را «بی اساس» خوانده است. ایرلند و فرانسه از جمله کشورهایی هستند که بلاروس را به «هواپیماربایی» متهم کرده‌اند.
روسیه، متحد راهبردی بلاروس نیز واکنش کشورهای غربی به این حادثه را «تکان دهنده» توصیف کرده است. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه گفت که روی‌کرد بلاروس در این ماجرا «عقلانی» بوده است.
رهبران ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا قرار است ضمن بحث بر سر موضوع فرود هواپیمای شرکت «رایان ایر» در مینسک وضع تحریم‌های جدید علیه بلاروس را بررسی کنند. اجلاس سران اتحادیه اروپا در بروکسل پیش از این قرار بود به بررسی تنش‌ها با روسیه و رابطه با بریتانیا در دوران پسابرکسیت اختصاص پیدا کند اما اکنون بررسی حادثه روی داده برای پرواز شماره ۴۹۷۸ شرکت هواپیمایی «رایان ایر» در دستور کار این نشست قرار گرفته است.
سازمان بین المللی هوانوردی غیرنظامی اعلام کرده است که حادثه روی داده برای هواپیمای شرکت «رایان ایر» می‌تواند نقض کنوانسیون شیکاگو محسوب شود.
معاهده هوانوردی غیرنظامی بین‌المللی
معاهده هوانوردی غیرنظامی بین‌المللی که به کنوانسیون شیکاگو نیز شناخته می‌شود مهم‌ترین معاهده مربوط به هوانوردی و حقوق هوایی است که اجرای آن از ۴ آوریل ۱۹۴۷ آغاز شد.
این کنوانسیون در کنفرانسی در شیکاگو به تصویب رسید که از ۱ نوامبر تا ۷ دسامبر ۱۹۴۴ م با حضور بیش از پنجاه کشور که به دعوت دولت ایالات متحده آمریکا گرد هم آمده بودند. معاهده شیکاگو به تأسیس سازمان بین‌المللی هوانوردی غیرنظامی (ایکائو) انجامید و اساس‌نامه آن نیز به‌شمار می‌رود.
با امضای قرارداد شیکاگو، کنوانسیون مربوط به مقررات هوانوردی با نام دیگر "کنوانسیون ۱۹۱۹ پاریس" و معاهده هواپیمایی بازرگانی ۱۹۲۸ هاوانا بی‌اثر شدند.
ایران نیز یکی از کشورهای مؤسس ایکائو و از نخستین امضاکنندگان معاهده بود. قانون اجازه الحاق دولت ایران به این کنوانسیون در ۳۰ تیر ۱۳۲۸ خ به تصویب مجلس شورای ملی رسید.