آیا دوگانه اصول‌گرا، اصلاح طلب دوباره شکل می‌گیرد؟

شورای نگهبان روز دوشنبه در نخستین جلسه بررسی «احراز صلاحیت» کاندیداهای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران، فقط به مرور اسامی ثبت نام کننده‌ها پرداخت.

اگر چه تعداد کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ ایران از دو دوره پیش بیشتر نیست اما حضور پر تعداد چهره‌های شاخص سیاسی از جریان‌ها و طیف‌های مختلف سیاسی و همچنین فرماندهان ارشد سابق و فعلی سپاه پاسداران به عنوان کاندیدا بر اهمیت این دوره از انتخابات افزوده است.
با این حال عباس‌علی کدخدایی، سخن‌گوی شورای نگهبان یک‌شنبه شب با اعلام این‌که از میان ۵۹۲ داوطلب نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری، حدود ۴۰ نفر مدارک خواسته شده از سوی این شورا را ارائه کرده‌اند، تکلیف حدود ۵۵۰ فرد ثبت نام کننده برای این دوره از انتخابات را روشن کرد.
او گفت که شورای نگهبان، «احزار صلاحیت» کاندیداهایی که مدارک خواسته شده از سوی این شورا را ارائه نکرده باشند، «اصلاً بررسی نمی‌کند»، زیرا «شورای نگهبان، ثبت نام این افراد را به رسمیت نمی‌شناسد.»
چهل کاندیدای زن در میان ۵۹۲ داوطلب نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو
بر اساس اعلام وزارت کشور، از میان ۵۹۲ چهره سیاسی و شهروند عادی داوطلب نامزدی در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، ۴۰ نفر زن و ۵۵۲ نفر مرد هستند. همچنین بر اساس اعلام وزارت کشور، ۲۷۲ نفر از ثبت نام کنندگان دارای مدرک لیسانس و کم‌تر، ۳۲۰ نفر فوق لیسانس و بالاتر هستند و ۸۹ نفر زیر ۴۰ سال سن دارند و ۴۹۵ نفر بین ۴۰ تا ۷۵ ساله هستند و هشت نفر هم بیش از ۷۵ سال سن دارند.
در هر حال در کنار فرآیند بررسی صلاحیت کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ در شورای نگهبان، با حذف تعداد بالای شهروندان عادی که نامزدی خود را برای انتخابات پیش رو اعلام کرده‌اند، می‌توان به تعداد محدودی از داوطلبان رسید که از مهم‌ترین چهره‌های سیاسی و نظامی هستند.
الف) بر اساس اخبار منتشر شده، جریان اصول‌گرایی بیشترین آمار ثبت نامی برای ورود به رقابت‌های انتخاباتی را به خود اختصاص داده‌ است. دسته بندی این گروه از داوطلبان نشان می‌دهد که آن‌ها به طیف‌های مختلف جریان اصول‌گرایی وابسته هستند.
بر اساس مواضع اعلام شده از سوی نامزدهای این دوره انتخابات ریاست جمهوری، بخشی از آن‌ها را می‌توان در طیفی از اصول‌گرایان قرار داد که مخالف مذاکره با غرب هستند و از لزوم برتری «میدان» بر «دیپلماسی» حمایت می‌کنند.
مهم‌ترین چهره‌های شاخص وابسته به این طیف از جریان اصول‌گرایی که در انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرده‌اند به شرح زیر هستند:
سعید جلیلی، نماینده رهبر جمهوری اسلامی در شورای عالی امنیت ملی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در دولت محمود احمدی نژاد.
علی‌رضا زاکانی، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس، نماینده ادوار مجلس ایران.
نظامیان نیز به جمع کاندیداها پیوسته‌اند
نیروهای سابق یا فعلی نظامی از جمله ثبت نام کنندگان برای ورود به رقابت‌های انتخاباتی که بر اساس مواضع‌شان می‌توان آن‌ها در جریان اصول‌گرایی قرار داد، مانند:
محسن رضایی میرقائد، سرلشکر سپاه پاسداران، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام و فرمانده اسبق سپاه پاسداران.
سعید محمد، سرتیپ دوم سپاه پاسداران و فرمانده سابق قرارگاه خاتم الانبیا سپاه پاسداران.
حسین دهقان، سرتیپ سپاه پاسداران، مشاور نظامی رهبر جمهوری اسلامی، وزیر سابق دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران.
رستم قاسمی، سرتیپ سپاه پاسداران و معاون اقتصادی نیروی قدس سپاه پاسداران، وزیر نفت در دولت محمود احمدی نژاد.
علی‌رضا افشار، سرتیپ سپاه پاسداران و از فرماندهان ارشد این نیروی نظامی.
احمدی نژاد و اعضای دولت اصول‌گرای او هم ثبت نام کردند

گروه دیگری از کاندیدهای انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ که آن‌ها را نیز می‌توان در دسته اصول‌گرایان قرار داد، محمود احمدی نژاد و اعضای دولت اصول‌گرای او هستند:
محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور سابق و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام.
صادق خلیلیان، وزیر کشاورزی در دولت محمود احمدی‌نژاد.
محمد حسین نامی، وزیر ارتباطات در دولت محمود احمدی نژاد، سرتیپ ارتش ایران.
محمد عباسی، وزیر ورزش و جوانان در دولت محمود احمدی‌نژاد.
شمس الدین حسینی، وزیر اقتصاد در دولت محمود احمدی نژاد.
محمد شریف ملک‌زاده، رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دولت محمود احمدی نژاد.
فریدون عباسی دوانی، نماینده کنونی مجلس و رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی.
مسعود زریبافان، رییس بنیاد شهید در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد.
محمد‌حسن قدیری‌ابیانه، سفیر اسبق ایران در استرالیا و مکزیک در دولت‌های اکبر هاشمی رفسنجانی و محمود احمدی‌نژاد
رامین مهمانپرست، سخن‌گوی وزارت خارجه در دوره محمود احمدی نژاد.
البته هستند وابستگانی به اصول‌گرایان که در ماه‌های گذشته و با نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، با اتخاذ مواضع چالش برانگیز در حوزه‌های اجتماعی و سیاسی در صدر اخبار انتخاباتی ایران قرار گرفتند، مثل عزت الله ضرغامی، رئیس اسبق صداوسیما.
اما ورود دو چهره شاخص اصول‌گرا که هر دو در آخرین روز زمان ثبت نام به وزارت کشور رفتند و آمادگی خود را برای رقابت‌های انتخاباتی پیش رو اعلام کردند، صحنه انتخابات را برای جریان اصول‌گرا دگرگون کرد.
از «علی لاریجانی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، رئیس سابق مجلس شورای اسلامی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در دولت محمود احمدی نژاد،
رئیس اسبق صدا و سیمای ایران» و «ابراهیم رئیسی، رئیس قوه قضاییه و کاندیداهای اصلی جریان اصول‌گرا در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۶ که از حسن روحانی شکست خورد» به عنوان دو کاندیدای اصلی اصول‌گرایان یاد می‌شود.
برخی ناظران سیاسی بر این نظر هستند که با مشخص شدن نامزدهای تأیید صلاحیت شده، بیشتر نامزدهای انتخابات پیش رو از جناح اصول‌گرا به نفع ابراهیم رئیسی کنار خواهند رفت. آنان برای اثبات ادعای خود به حجم «انتقادها» از علی لاریجانی در رسانه‌های وابسته به جریان اصول‌گرا در روزهای گذشته اشاره می‌کنند.
اصلاح طلبان نیز آمدند
اصلاح طلبان به عنوان رقبای اصول‌گرایان اگر چه همواره از عمل‌کرد «جناحی» شورای نگهبان در «حذف» کاندیداهای اختصاصی‌شان در انتخابات مختلف انتقاد کرده‌اند اما این بار نیز به وزارت کشور رفتند تا برای حضور در رقابت‌های انتخاباتی ثبت نام کنند.
از مهم‌ترین چهره‌‌های شاخص وابسته به جریان اصلاح طلب که برای انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ ثبت نام کرده‌اند، می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:
اسحاق جهانگیری، معاون اول حسن روحانی، وزیر صنایع در دولت محمد خاتمی و استاندار اسبق اصفهان.
محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران و رئیس دفتر رئیس جمهور در دوره اکبر هاشمی رفسنجانی.
مسعود پزشکیان، وزیر بهداشت در دولت محمد خاتمی و نائب رئیس سابق مجلس شورای اسلامی.
عباس آخوندی، وزیر راه در دولت‌های اکبر هاشمی رفسنجانی و حسن روحانی.
محسن مهرعلی‌زاده، استاندار سابق اصفهان و معاون رئیس جمهور در دوره محمد خاتمی و کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۴.
زهرا شجاعی، رئیس مرکز مشاوره امور زنان در دولت محمد خاتمی
مصطفا کواکبیان، نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی و مدیر مسوول روزنامه مردمسالای.
محمود صادقی، نماینده مجلس دهم.
محسن رهامی، رسول منتجب نیا، محمدجواد حق شناس از جمله فعالان اصلاح طلبی هستند که در این دوره از انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرده‌اند.
البته ثبت نام مصطفا تاجزاده، معاون وزیر کشور در دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی که سابقه زندان پس از انتخابات مناقشه برانگیز سال ۱۳۸۸ را دارد، صحنه انتخابات را برای طیفی از اصلاح طلبان دگرگون کرد. او گفت که آمده است تا مانع فراموش شدن آرمان‌های اصلاحات در شرایط کنونی شود.
البته در کنار چهره‌های مشهور به اصلاح‌ طلب یا اصول‌گرا، افرادی خود را کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ کرده‌اند که به دلیل مواضع یا عمل‌کردشان در سال‌های گذشته، در کنار اصلاح طلبان قرار می‌گیرند. از جمله افرادی که مورد وثوق چهره‌های شاخص اصلاح طلبی هستند، می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:
محمد شریعتمداری، وزیر کار در دولت حسن روحانی و وزیر بازرگانی در دولت سید محمد خاتمی.
عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی ایران.
علی مطهری، نماینده ادوار مجلس که در انتخابات دوره یازدهم مجلس نتوانست از سد شورای نگهبان عبور کند و رد صلاحیت شد.
همه نگاه‌ها به شورای نگهبان دوخته شده است
اینک همه نگاه‌ها به شورای نگهبان دوخته شده است که چه تعدادی از کاندیدهای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری که از اصول‌گرایان رادیکال تا اصلاح طلبان میانه رو را در بر گرفته است، «احراز صلاحیت» می‌کند.
البته بر اساس مصوبه «مناقشه برانگیز» شورای نگهبان، این شورا فقط صلاحیت افرادی را بررسی می‌کند که در زمان ثبت نام بین ۴۰ تا ۷۵ سال سن داشته باشند، سابقه چهار سال وزارت یا استانداری یا شهرداری شهرهایی با بیش از ۲ میلیون نفر جمعیت را در پرونده اجرایی خود داشته باشند، یا از مدیران ‌حوزه‌های علمیه یا دانشگاه آزاد اسلامی باشند و یا عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام یا شورای عالی امنیت ملی باشند. شورای نگهبان برای کاندیداهای نظامی نیز درجه سرلشکری یا بالاتر را در نظر گرفته است.
شورای نگهبان در مصوبه خود همچنین مقرر کرده است که همه کاندیداها برای ثبت نام باید مدارکی دال بر نداشتن سوء پیشنیه کیفری ارائه کنند و محکومان و افرادی که در پی اعتراض به نتایج انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ برای‌شان پرونده قضایی تشکیل شده است، حق ثبت نام ندارند.