بهادر میرحسینی
انقلاب مشروطه ایران یکی از نخستین نظام‌های مشروطه را در آسیا برقرار کرد.

این خود حامل واقعیتی است که از خلال آن می‌توان عظمت و مجد این جنبش بزرگ را سنجید؛ اما آنچه لازم است اینجا به آن پرداخته شود، تأمل درباره آن تحول دوران‌ساز است که زمین و زمان ایرانیان را به‌کلی دگرگون کرد.
این‌که چه شد که جامعه ایران علی‌رغم عقب‌ماندگی مفرط، به لزوم مشروطیت رسید، خود می‌تواند محل بحث فراوان میان تاریخ‌پژوهان باشد ولی عجالتاً می‌توان به این نکته اشاره کرد که یکی از مهم‌ترین عواملی که ایران را در آستانه دوران جدید قرار داد، جهان‌دیدگی مسافران ایرانی بود که در سفرنامه‌های‌شان متجلی می‌شد و بیانگر حسرت‌های تاریخی یک ملت بزرگ ولی عقب‌مانده‌ آسیایی بود.
به باور خود من مشروطیت جنبش بود و نه یک انقلاب. زیرا انقلاب سبب سرنگونی نظام سیسای حاکم و جایگزینی به نظام سیاسی جدید می‌شود.
جنبش مشروطه، جنبش مشروطه خواهی یا جنبش مشروطیت مجموعه کوشش‌ها و روی‌دادهایی در نظر و عمل است که برای محدود شدن اختیارات پادشاه در نظام سلطنتی ایران و نهادینه‌سازی حقوق اساسی مانند آزادی فردی، عدالت قضایی و حاکمیت قانون آغاز شد، و به تغییر نظام سیاسی ایران از پادشاهی مطلقه به پادشاهی مشروطه منجر گردید. این جنبش از سال ۱۲۸۴ خ با وقوع اعتراضات منتهی به انقلاب مشروطه شروع شد و می‌توان شکست استبداد صغیر و پایان حکومت محمدعلی شاه در امرداد ۱۲۸۸ را (به سبب پایان حکمرانی آخرین پادشاه ایران در نظام حکومتی پادشاهی مطلقه) زمان پایان آن دانست.
پس انقلاب مشروطه یا انقلاب مشروطیت یک انقلاب و روی‌داد اجتماعی و سیاسی در تاریخ ایران است که بخشی از جنبش مشروطه ایران می‌باشد.
این انقلاب سبب شد نظام فرمان‌روایی ایران از سلطنت مطلقه به پادشاهی مشروطه تغییر کند و به تشکیل مجلس قانون گذاری و تدوین اولین قانون اساسی ایران انجامید. این روی‌داد در زمان سلطنت مظفرالدین‌شاه از آذر ۱۲۸۴ خ شروع شد و در امرداد ۱۲۸۵ به سرانجام رسید.
میرزاآقاخان کرمانی با نگارش کتاب‌ها و مقالات متعدد نقش مهمی در بیداری ایرانیان و جریان مشروطه خواهی داشت و میرزا رضا کرمانی نیز با ترور ناصرالدین شاه راه را برای پیروزی مشروطه باز کرد. باوجود اهمیت کرمانی‌ها در تاریخ مشروطه اما در پژوهش‌های جدید چندان به نقش مهم آن‌ها اشاره نمی‌شود. علاوه بر این دو شخصیت کرمانی‌های زیاد دیگری هم نقش داشتند و وقایع مهمی که از کرمان شروع شد.
حرکت‌هایی مانند قیام شال باف‌ها و یا افرادی مانند شیخ احمد روحی، ناظم الاسلام،مجدالاسلام کرمانی و یا خاندان میرحسینی و یا سادات و اهالی محله گلبازخان که همگی از شهر کرمان مرکز ایالت مستقل کرمان شروع شد.
اما همیشه و نه تنها در تحقیقات بلکه سهم کرمانی‌ها از تمام دست‌آوردهای این پیروزی بزرگ ملت ایران بسیار اندک و ناچیز بوده است.