اروپا به فکر زمستان ۲۰۲۳ و ایران نگران فصل سرد ۲۰۲۲

هم‌زمان با کاهش قیمت و ترافیک سنگین تانکرهای حامل محموله‌های گاز طبیعی مایع در بنادر اروپایی که موجب رفع نگرانی‌های عمده از کم‌بود انرژی در زمستان ۲۰۲۲ شده، مقام‌های رسمی در ایران، به عنوان دومین کشور دارنده منابع گاز جهان، همچنان نسبت به کم‌بود گاز در فصل سردِ امسال هشدار می‌دهند.

اکنون بیش از یک هفته است که در بنادر اسپانیا کشتی‌هایی حامل محموله‌های گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) با مشکل تخلیه مواجه‌اند. اسپانیا دارای شش پایانه ال‌ان‌جی (LNG) است که از هر کشور اروپایی دیگری بیشتر است. در مجموع اسپانیا ۴۴ درسد از ظرفیت ذخیره‌سازی گاز اتحادیه اروپا را در اختیار دارد و هر هفته ۱۰۸ شناور می‌توانند محموله‌های ال‌ان‌جی را در پایانه‌های گازی اسپانیا تخلیه کنند.
شرکت اسپانیایی اناگس (Enagás) که به عنوان اپراتور سیستم انتقال گاز در اروپا فعال است، اعلام کرد که تأخیر رخ داده در عملیات تخلیه بندری به احتمال زیاد تا پایان هفته جاری رفع خواهد شد.
بنا بر ارزیابی کارشناسان بخشی از کُندی فرآیند انتقال گاز به اروپا ناشی از تنگنای موقتی است که معمولاً در آستانه فصل سرما در اسپانیا رخ می‌دهد و بخشی دیگر اما متأثر از پر شدن بیش از ۹۰ درسد ظرفیت ذخیره‌سازی است. به طوری که قیمت آتی کوتاه‌مدت در بازار گاز اروپا هفته گذشته برای مدت زمان کوتاهی تا منفی ۱۶ یورو پایین آمد. رخ‌دادی که شبیه آن در آوریل ۲۰۲۰ در بازار آمریکا رخ داد و به دلیل نبود ظرفیت ذخیره‌سازی بیشتر بهای هر بشکه نفت پایه وست تگزاس اینترمدیت تا منفی ۳۹.۵ دلار کاهش یافت.
 البته قیمت آتی «تی‌تی‌اف هلند» (Dutch TTF) که بهای معیار بازار اروپاست به پایین‌ترین سطح خود از ژوئن گذشته تاکنون نزدیک شده و در پایان اکتبر ۲۰۲۲ به کم‌تر از ۱۰۰ یورو در هر مگاوات ساعت رسیده است. بدین ترتیب، بهای گاز نسبت به جهش رخ داده در ماه اوت گذشته و هم‌زمان اختلال روسیه در عرضه گاز از طریق خطوط لوله نورد استریم، بیش از ۶۰ درسد کاهش یافته است.
 البته پس از آن‌که قیمت گاز در هر مگاوات ساعت طی ماه مارس گذشته و پس از تهاجم نظامی روسیه به خاک اوکراین به ۳۵۰ یورو در بازار اروپا جهش کرد، اتحادیه اروپا با هدف کاهش وابستگی خود به گاز روسیه، تلاش‌هایی را برای پر کردن انبارهای خود انجام داده و هم‌زمان با یافتن و عقد قرارداد با تأمین کنندگان جایگزین که ایالات متحده در رأس آن‌ها بوده، جلسات بحران برگزار کرده و اجرای راه‌کارهای کاهش مصرف را آغاز کرده است.
اما برخی کارشناسان معتقدند که با وجود این‌که ظرفیت خالی انبارهای گاز اروپا در حال اتمام است ولی همچنان برای اعلام پیروزی دائمی بر روسیه در جبهه گاز قدری زود است. چرا که بخشی از مازاد عرضه متأثر از پاییز گرم اروپاست و بخش دیگری هم به کاهش مصرف صنایع در پی کاهش رشد اقتصادی اتحادیه اروپا و وضع محدودیت‌های دولتی مرتبط است.
بنابراین، کارشناسان تأکید می‌کنند که با ادامه وضع موجود، احتمال وقوع بحران انرژی در زمستان ۲۰۲۲ برای اتحادیه اروپا بسیار ضعیف است اما با ادامه کاهش جریان‌ گاز روسیه امکان ذخیره‌سازی تابستانی گاز آن‌گونه که در سال جاری وجود داشت، در سال آینده ممکن نخواهد بود. پس اگر زمستان سختی در پیش باشد و یا رونق بخش تولید روندی فزاینده به خود بگیرد، فصل سرمای ۲۰۲۳ برای اتحادیه اروپا بحران زا خواهد بود و بر همین اساس، کمیسیون اروپا از هم اینک در فکر سال آینده است.
بدین ترتیب، به نظر می‌رسد، فرضیه زمستان سخت اروپا که از سوی روسیه مطرح شد و از سوی کشورهایی همچون ایران که رابطه حسنه‌ای با مسکو دارند، تکرار می‌شد، در بوته عمل نتواند انتظارهای کوتاه‌مدت آن‌ها را از جمله عقب‌نشینی اتحادیه اروپا در حمایت از اوکراین و نیز امتیازدهی اتحادیه اروپا به تهران و پذیرش پیش‌شرط‌های حکومت را برای احیای برجام از طریق وارد کردن فشار غیرمستقیم بر ایالات متحده، برآورده سازد.
در چنین شرایطی، کمیسیون انرژی مجلس کم‌تر از دو هفته پیش در گزارشی اعلام کرد که با ادامه بی‌توجهی به کم‌بود گاز در کشور، اختلال جدی در سیستم گرمایش مورد استفاده مردم، کاهش ۷۰ درسدی تولید برق کشور، توقف فعالیت صنایع اساسی، تعطیلی فعالیت بخشی از خدمات عمومی نظیر نانوایی‌ها و توزیع آب و بروز نارضایتی‌های عمومی در پیش خواهد بود.
خبرگزاری فارس نیز پیش به نقل از جواد اوجی، وزیر نفت اعلام کرد که ایران زمستان امسال هم با کسری و کم‌بود گاز مواجه خواهد بود. آن‌گونه که اوجی پیشتر هم گفته است، رفع مشکل ناترازی تولید و مصرف گاز در ایران نیازمند سرمایه‌گذاری۸۰ میلیارد دلاری است؛ رقمی که تأمین آن بدون رفع موانع جذب سرمایه‌های خارجی از جمله نگرانی‌های جهانی در مورد برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی، بی‌توجهی به رفع تحریم‌های اقتصادی، قرار داشتن ایران در فهرست سیاه اف‌ای‌تی‌اف و به خطر انداختن ثبات ملی و منطقه‌ای از طریق تحرکات منطقه‌ای بسیار دشوار خواهد بود.
با این وجود، برخی جریان‌های سیاسی تندرو در ساختار حکومت پس از تهاجم نظامی روسیه به خاک اوکراین مدام از دولت ابراهیم رئیسی خواستند تا با به تعویق انداختن دو ماهه مذاکرات هسته‌ای به انتظار برگشتن ورق گفت‌وگوها به نفع جمهوری اسلامی باشند؛ پیشنهادی که بیش از همه متأثر از فرضیه روسی زمستان سختِ اروپا و توان نظامی برتر این کشور در برابر غرب بود ولی در عمل نه تنها این تعلل ایران را گرفتار تحریم‌های پهپادی و حقوق بشری بیشتری کرده و بلکه با عیان شدن سطح بالای نارضایتی عمومی از حکومت احتمال احیای برجام و لغو تحریم‌های اقتصادی را نیز بسیار کاهش یافته است.