در حالی که اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا تحریم‌های بی‌سابقه‌ای را علیه روسیه در پی حمله به اوکراین اعمال کرده‌اند دو کشور چین و هند که در مجموع ۳۵ درسد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند در حال افزایش مراودات اقتصادی با روسیه هستند.

چین و روسیه در سال‌های اخیر به‌طور فزاینده‌ای به هم نزدیک شده‌اند. از زمانی‌که تحریم‌ها علیه مسکو در سال ۲۰۱۴ پس از الحاق کریمه به خاک روسیه اعمال شد، تجارت دو جانبه دو کشور بیش از ۵۰ درسد افزایش یافته است و چین به‌ بزرگ‌ترین مقصد صادرات روسیه تبدیل شده است.
این دو کشور قصد دارند تا تجارت کل را تا سال ۲۰۲۴ به رقم ۲۰۰ میلیارد دلار برسانند اما طبق هدف جدیدی که در گذشته در جریان سفر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه به پکن برای المپیک زمستانی معرفی شد، دو طرف خواهان افزایش تجارت دو جانبه تا رقم ۲۵۰ میلیارد دلار در سال هستند.
تجارت کل چین با روسیه در ماه مارس بیش از ۱۲ درسد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش یافته است این در حالی است که پکن از تحریم‌های غرب علیه روسیه در پی حمله این کشور به اوکراین به طور مکرر انتقاد کرده است.
چین: تجارت با روسیه در ماه گذشته بیش از ۱۲ درسد افزایش یافته است
داده‌های گمرک چین در روز چهارشنبه ۱۳ آوریل نشان داد که تجارت کلی با روسیه در ماه مارس ۱۲.۷۶ درسد افزایش یافته و به رقم ۱۱.۶۷ میلیارد دلار رسیده است و در سه ماهه اول سال ۲۰۲۲ م نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۰.۴۵ درسد افزایش یافته است.
دست‌آوردهای تجارت کل که شامل ارزش صادرات و واردات می‌شود با افزایش‌های قبلی مطابقت دارد و روسیه منبع اصلی نفت، گاز، زغال سنگ و کالاهای کشاورزی برای چین بوده است.
روسیه در تاریخ ۲۴ فوریه به اوکراین حمله کرد. پکن در ابتدا از توصیف اقدام روسیه به‌عنوان «تهاجم» امتناع کرد و بارها از تحریم‌های غرب برای مجازت مسکو انتقاد کرده است.
چند هفته قبل از حمله به اوکراین، چین و روسیه شراکت استراتژیک «بدون محدودیت» را اعلام کردند. تجارت کل بین روسیه و چین در سال گذشته ۳۵.۸ درسد افزایش یافت و به رکورد ۱۴۶.۹ میلیارد دلار رسید.
چین با تشدید تحریم‌ها علیه روسیه می‌تواند تا حدودی «درد» همسایه خود را با خرید بیشتر جبران کند اما تحلیلگران می‌گویند که هنوز هیچ نشانه مهمی درباره نقض تحریم‌های غرب علیه روسیه از سوی چین مشاهده نکرده‌اند. و پکن باید مراقب تحریم‌های احتمالی خود نیز باشد.
لی کویون، سخن‌گوی گمرک چین در یک نشست خبری گفت: «همکاری اقتصادی و تجاری چین با سایر کشورها از جمله روسیه و اوکراین عادی است.»
نفت و گاز
صادرات نفت و گاز روسیه به چین به‌طور پیوسته افزایش یافته است. روسیه دومین تأمین کننده بزرگ نفت چین پس از عربستان سعودی است به طوری که ۱۵.۵ درسد از واردات چین را در سال گذشته شامل شده است.
حدود ۴۰ درسد از منابع از طریق خط لوله ۴ هزار و ۷۰ کیلومتری نفت سیبری شرقی-اقیانوس آرام جریان می‌یابد که با ۵۰ میلیارد دلار وام چینی تأمین مالی شده است.
روسیه همچنین تأمین کننده شماره سه گاز پکن است و ۱۶.۵ میلیارد متر مکعب سوخت به چین در سال ۲۰۲۱ صادر کرده است که حدود ۵ درسد از تقاضای چین را تأمین می‌کند.
عرضه گاز از طریق خط لوله پاور آو سیبری که به شبکه خطوط لوله گاز روسیه به غرب متصل نیست در اواخر سال ۲۰۱۹ آغاز شد و قرار است تا سال ۲۰۲۵ به ۳۸ میلیارد متر مکعب در سال افزایش یابد.
روسیه قصد دارد دومین خط لوله گاز با نام پاور آو سیبری ۲ را با ظرفیت ۵۰ میلیارد متر مکعب در سال بسازد تا از طریق مغولستان به چین برسد.
روسیه همچنین تأمین کننده شماره دو، زغال سنگ چین در سال ۲۰۲۱ بوده است.
دو ماه پیش پوتین از قراردادهای جدید نفت و گاز روسیه با چین به ارزش ۱۱۷.۵ میلیارد دلار رونمایی کرد.
تجارت مواد خوراکی

تجارت مواد خوراکی روسیه با چین کم است اما در حال گسترش ارزیابی می‌شود.
چین در سال ۲۰۱۹ اجازه واردات دانه سویا را از تمام مناطق روسیه داد و دو کشور قراردادی را برای تعمیق همکاری در زنجیره تأمین سویا امضا کردند و شاهد رشد بیشتر شرکت‌های چینی در روسیه بودند.
صادرات سویا به چین در سال گذشته به رقم ۵۴۳ هزار و ۵۸ تن رسید و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۴ به رقم ۳.۷ میلیون تن برسد.
چین در سال ۲۰۲۱ واردات گوشت گاو از روسیه را تأیید کرد و ماه گذشته واردات گندم از تمام مناطق روسیه را مجاز کرد.
دیگر صادرات مواد خوراکی از روسیه به چین شامل ماهی، روغن آفتاب‌گردان، روغن کلزا، مرغ، آرد گندم و شکلات است.
چین همچین با واردات الوار و محصولات مرتبط با آن در سال گذشته به ارزش ۴.۱ میلیارد دلار خریدار بزرگ الوار از خاور دور روسیه است.
از سوی دیگر، چین محصولات مکانیکی، ماشین‌آلات و تجهیزات حمل و نقل، تلفن همراه، خودرو و محصولات مصرفی را به روسیه می‌فروشد. صادرات چین به روسیه در سال گذشته به ۶۷.۶ میلیارد دلار رسید که افزایش ۳۴ درسدی را شاهد بود.
سرمایه‌گذاری تحریم‌های غرب روسیه را مجبور کرده است که در سال‌های اخیر به چین برای فرصت‌های سرمایه‌گذاری نگاه کند و بانک‌های دولتی چین به روسیه کمک کرده‌اند تا همه چیز را از زیرساخت‌ها گرفته تا پروژه‌های نفت و گاز تحت طرح کمربند و جاده چین تأمین مالی کند.
داده‌های تحقیقاتی کالج ویلیام و مری نشان می‌دهد که روسیه در فاصله بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۷ بزرگ‌ترین دریافت کننده منابع مالی بخش دولتی پکن است و ۱۰۷ وام و اعتبار صادراتی به ارزش ۱۲۵ میلیارد دلار از موسسات دولتی چین را بین این سال‌ها تضمین کرده است.
چین و روسیه در سال ۲۰۱۰ اقدام به استفاده از ارزهای خود برای تسویه تجارت دو جانبه کردند و نخستین خط سوآپ ارزی خود را در سال ۲۰۱۴ افتتاح کردند که در سال ۲۰۲۰ آن را به مبلغ ۱۵۰ میلیارد یوان طی سه سال تمدید کردند.
تسویه یوان، ۲۸ درسد از صادرات چین به روسیه را در نیمه نخست سال ۲۰۲۱ به خود اختصاص داده است در حالی که این رقم در سال ۲۰۱۳ تنها دو درسد بوده است، زیرا هر دو کشور به دنبال کاهش اتکا به دلار و توسعه سیستم‌های پرداخت فرامرزی مربوط خود هستند.
پول چین ۱۳.۱ درسد از صادرات چین به روسیه را در نیمه نخست سال ۲۰۲۱ به خود اختصاص داده است در حالی که در ژوئن ۲۰۱۷ تنها ۰.۱ درسد بود.
دارایی دلار مسکو از ۴۶.۳ درسد در مدت مشابه به ۱۶.۴ درسد کاهش یافت.
روابط اقتصادی دو جانبه هند و روسیه به کجا می‌رود
هم‌زمان هند نیز شریک تجاری مهمی برای روسیه است و افزایش همکاری تجاری اقتصاد و تجاری بین این دو کشور یک اولویت کلیدی برای رهبران سیاسی هر دو کشور عنوان شده است.
طبق اعلام دولت هند قرار است تا سال ۲۰۲۵ سرمایه‌گذاری دو جانبه به ۵۰ میلیارد دلار و تجارت دو جانبه به ۳۰ میلیارد دلار افزایش یابد.
این در حالی است که طبق گزارش‌های رسمی، از ماه مارس تحویل نفت روسیه به مقصد هند، «افزایش قابل توجهی» داشته است و به گفته کارشناسان حوزه صنعت دهلی نو توانسته است نفت ارزان‌تری از مسکو بخرد.
مت اسمیت تحلیلگر حوزه بازار نفت در موسسه کپلر معتقد است که چین و تا حدی هند برای خرید نفت خام روسیه با تخفیف زیاد گام خواهند برداشت.
طبق داده‌های موسسه کپلر از ابتدای ماه مارس، پنج محموله نفتی روسیه یا حدود شش میلیون بشکه نفت بارگیری و عازم هند شده است و در اوایل ماه آوریل تخلیه شده‌اند. خرید نفت روسیه حدود یک درسد از واردات هند را تشکیل می‌دهد.
اسمیت گفت: «این میزان حدود نیمی از کل حجم نفت تخلیه شده در سال گذشته و یک افزایش قابل توجه است.»
هند سهم اندکی در واردات نفت خام از روسیه دارد و به‌طور سنتی نفت خام خود را از عراق، عربستان، امارات و نیجریه تأمین می‌کند اما همه این کشورها در حال حاضر قیمت‌های بالاتری نسبت به نفت روسیه ارائه می‌دهند. هند سومین واردکننده بزرگ نفت در جهان است.
دولت هند اخیراً در گزارشی که به پارلمان این کشور ارائه داده گفته است که واردات از روسیه در سال مالی ۲۰۲۱-۲۰۲۲ به رقم ۸.۶۹ میلیارد دلار افزایش یافت که ۵۸ درسد بیشتر از کل واردات ۵.۴۸ میلیارد دلاری ثبت شده در سال مالی ۲۰۲۰-۲۰۲۱ است.
طبق این گزارش صادرات هند به روسیه در دوره آوریل ۲۰۲۱ تا فوریه ۲۰۲۲ از ۲.۶۷ میلیارد دلار ثبت شده در مدت مشابه سال قبل به ۳.۱۸ میلیارد دلار افزایش یافت.
تجارت با روبل و روپیه راهی برای دور زدن تحریم‌ها
با وجود تحریم‌ها علیه روسیه، افراد آگاه به بلومبرگ گفتند که هند در حال برنامه‌ریزی برای افزایش دو میلیارد دلاری محموله‌ها به روسیه است زیرا دو کشور در حال توسعه یک سیستم پرداخت به ارزهای محلی برای ادامه تجارت دو جانبه در بحبوحه تحریم‌های بین‌المللی گسترده علیه روسیه به دلیل حمله به اوکراین هستند.
طبق این گزارش، دولت نارندرا مودی، نخست وزیر هند در حال مذاکره با مسکو برای آزادسازی دسترسی به بازار برای چندین محصول ساخت هند است. از سوی دیگر دو دولت روی پیشنهادی برای حل و فصل تجارت به روپیه و روبل کار می‌کنند و با توجه به این‌که هند واردکننده خالص کالاهای روسی است به دنبال راه‌هایی برای متعادل کردن تجارت هستند.
روسیه یکی از نزدیک‌ترین و قابل اعتمادترین متحدان هند بوده است. این کشور تاکنون بزرگ‌ترین تأمین کننده تسلیحات به هند بوده است. طبق داده‌های رسمی، سرمایه گذاری روسیه در هند ۱۸ میلیارد دلار است در حالی که سرمایه گذاری هند در روسیه رقم ۱۳ میلیارد دلار است و تراز تجاری به نفع روسیه است.
به‌رغم تهدیدات تحریمی آمریکا، دولت نارندرا مودی در سال ۲۰۱۸ قراردادی به ارزش ۵.۴۳ میلیارد دلار با روسیه برای خرید سامانه‌ دفاعی اس-۴۰۰ امضا کرد و تحویل این سامانه موشکی در سال ۲۰۲۱ آغاز شد.
از سوی دیگر واردات نفت خام هند از روسیه در ماه مارس امسال تاکنون تقریباً چهار برابر بیشتر از مدت مشابه سال گذشته گزارش شده است.
واردات نفت خام هند از روسیه در نیمه اول ماه مارس به‌طور متوسط حدود ۳۶۰ هزار بشکه در روز بود. طبق برنامه‌های حمل و نقل فعلی میانگین تجارت نفت بین دو کشور حدود ۲۰۳ هزار بشکه در روز برآورد می‌شود.
این در حالی است که در سفر چند روز پیش مودی به واشنگتن، جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا از وی خواسته است تا اتکای کشورش به نفت و گاز روسیه را افزایش ندهد. از سوی دیگر آمریکا می‌خواهد همکاری‌های دفاعی با هند را افزایش دهد. در این دیدار بایدن پیشنهاد کمک به هند را برای دستیابی به نفت و سایر منابع انرژی داد.