تحریم‌های آمریکا علیه کوبا که در فوریه ۱۹۶۲ وضع شد و هنوز هم وجود دارد، یکی از طولانی‌ترین تحریم‌های جهان که از سوی یک کشور علیه کشور دیگر اعمال شده است.

هر چند باراک اوباما، رئیس جمهوری اسبق ایالات متحده اقدام‌هایی را برای برای کاهش تحریم‌ها و بهبود روابط بین واشنگتن و هاوانا آغاز کرده بود ولی دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین آمریکا تقریباً تمام این اقدامات را متوقف کرد و حتا تحریم‌های جدیدی را نیز علیه کوبا وضع کرد.
ولی با وجود گذشت بیش از یک سال از آغاز به کار دولت جو بایدن هنوز نشانه‌های جدی از تلاش دوباره دموکرات‌ها برای کاهش تحریم‌ها علیه هاوانا مشاهده نشده است.
اما این تحریم‌ها با چه هدفی وضع شد و طی ۶ دهه گذشته چه تغییراتی و تأثیراتی داشته و مهم‌ترین موانع لغو آن‌ها چه بوده است؟
هدف: تغییر رژیم
فرمان اجرایی ۳۴۴۷ که توسط جان اف کندی، رئیس جمهوری وقت ایالات متحده در سوم فوریه ۱۹۶۲ امضا شد، تجارت بین آمریکا و کوبا را با استناد به «هم‌سویی هاوانا با قدرت‌های کمونیستی» تحریم کرد. اما کندی در آستانه اجرایی شدن این تحریم‌ در ۷ فوریه همان سال، برای خود محموله‌ای شامل هزار و دویست نخ سیگار کوبایی سفارش داد.
جان کاولیچ، رئیس شورای تجاری و اقتصادی ایالات متحده و کوبا، هدف اصلی آمریکا از وضع تحریم‌ها، حداقل آن گونه که تبلیغ شده، «تغییر رفتار رژیم کوبا» بوده است.
در سال‌های اخیر نیز واشنگتن تحریم‌ها علیه کوبا را با استناد به نقض حقوق معترضان به وضع موجود از سوی هاوانا و حمایت آن از دولت نیکلاس مادورو، رسیس جمهوری ونزوئلا، توجیه کرده است. با این حال، کوبا هنوز حاضر به تعدیل روی‌کرد خود نسبت به این دو موضوع مطرح شده از سوی آمریکا نشده است.
آغاز محاصره اقتصادی
آلینا لوپز هرناندز، محقق و نویسنده کوبایی، می‌‌گوید: «تا زمانی که تحریم‌های آمریکا علیه کوبا بُعدی دوجانبه داشت و هاوانا نیز تحت حمایت اتحاد جماهیر شوروی قرار داشت، تحمل تحریم‌ها برای کوبا راحت‌تر بود ولی این تحریم‌ها به مرور ابعاد بیشتری پیدا کرد.»
در واقع، از زمان تصویب قوانین توریچلی و هلمز-برتون در سال‌های ۱۹۹۲ و ۱۹۹۶ برای اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه دولت فیدل کاسترو وضع شد، تمامی شرکت‌ها و بانک‌های خارجی فعال در کوبا با مجازات‌های سختی برای انجام تجارت در کوبا مواجه شدند.
لوپز می‌افزاید: «این دو قانون، تحریم‌ها را از ماهیت دوجانبه خود خارج کرد و وجه ثانویه و بین‌المللی به آن بخشید تا تحریم کوبا در عمل به یک محاصره اقتصادی بدل شود.»
هر چند تحریم موادخوراکی از سال دو هزار از شمول این تحریم‌ها خارج شد ولی مطابق برآورد دولت کوبا، محاصره اقتصادی آمریکا حدود ۱۵۰ میلیارد دلار به اقتصاد این کشور آسیب زده است.
۳۰ سال ناکامی در سازمان ملل
کوبا از سال ۱۹۹۲ هر سال طرحی را در محکومیت تحریم‌ها در مجمع عمومی سازمان ملل ارائه می‌کند. نخستین بار، ۵۹ کشور به آن رای دادند، اکنون نیز اکثر کشورها موافق آن هستند.
اما ایالات متحده و اسرائیل به طور مداوم به این طرح رای منفی می‌دهند. تنها در سال ۲۰۱۶ و آغاز دوره کوتاه تنش‌زدایی دیپلماتیک میان واشنگتن و هاوانا در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما، رای منفی آمریکا به طرح کوبا متوقف شد.
چگونه می‌شود تحریم‌ها را لغو کرد؟
ریک هِررو از گروه مطالعاتی کوبا می‌گوید: «سیاست آمریکا در قبال کوبا از زمان پایان جنگ سرد، زمانی که کوبا ارزش استراتژیک خود را برای ایالات متحده از دست داد، بر پایه تحولات سیاست داخلی این کشور دیکته شده است.»
به طور سنتی، وزن انتخاباتی فلوریدا به عنوان ایالتی که می‌تواند بر نتایج انتخابات ایالات متحده تأثیر بگذارد و مهاجران کوبایی نیز در این ایالت حضور پررنگی دارند، مانع ایجاد آرامش شده است. بخشی از سیاست ترامپ در افزایش فشار بر هاوانا نیز با هدف جلب رای حدود یک میلیون مهاجر کوبایی‌تبارِ مخالف دولت کوبا که ساکن فلوریدا هستند، صورت گرفت.
هررو توضیح می‌دهد: «در حال حاضر که دموکرات‌ها در فلوریدا امیدی به پیروزی در انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره ندارند، این فشار از جانب نیوجرسی و سناتور دموکرات آن، باب منندز، فرزند مهاجران کوبایی که از تحریم‌ها علیه هاوانا حمایت می‌کند، وارد می‌شود.»
او تأکید می‌کند که دولت دموکرات جو بایدن نیز ناچار است برای حفظ برتری شکننده خود در سنا از روی‌کرد او در قبال کوبا حمایت کند.
بنابراین لغو کامل تحریم‌های آمریکا در قبال کوبا دشوارتر از آن است که به نظر می‌آید. چنان که اوباما نیز با وجود کاهش فشار برخی تحریم‌ها به دلیل این‌که قانون هلمز-برتون دست رئیس‌جمهوری آمریکا را برای لغو تحریم‌ها از طریق صدور فرمان اجرایی بسته، قادر به لغو کامل تحریم‌ها نبود.
تحریم‌های داخلی
عمر اورلنی پرز، اقتصاددان، معتقد است که تحریم‌ها تنها یکی از دلایل شرایط اقتصادی کوبا است چرا که «بوروکراسی پیچیده، سلطه گسترده دولت بر امور اقتصادی و فقدان انگیزه برای تولیدکنندگان بخش خصوصی» اقتصاد این کشور روز به روز ضعیف‌تر کرده است. به طوری که کوبا برای تأمین ۸۰ درسد مواد مصرفی خود نیازمند به واردات شده است.
پرز همچنین با اشاره به این‌که گام‌های اولیه دولت کوبا برای آزادسازی اقتصادی و تقویت بخش خصوصی با تاخیر و کُندی بسیار انجام شده، نتیجه‌گیری می‌کند که سیاست‌های داخلی که از دهه ۱۹۶۰ پایه‌گذاری شده بیش از تحریم‌ها که در دهه ۱۹۹۰ تقویت شده در بحران اقتصادی کوبا تأثیرگذار بوده است.