نرخ ارز پس از برجام و پایان جنگ چقدر کاهش یافت؟

نرخ آزاد فروش دلار طی معاملات دو روز کاری هفته جاری تا ۲۶ هزار و ۵۵۰ تومان پایین آمد و به پایین‌ترین حد از ۲۳ امرداد رسید؛ نرخی که در جریان مبادلات ۱۵ آذر تا ۳۱ هزار و ۱۰۰ تومان صعود کرده بود.

نرخ آزاد فروش دلار پس از آن‌که دولت بایدن برخی از معافیت‌‌های تحریمی ایران را با هدف رسیدن به توافق بازگرداند، طی داد و ستدهای دو روز گذشته نزدیک به هزار تومان کاهش یافت.
بدین ترتیب قیمت فروش هر دلار آمریکا در بازار آزاد تهران طی دو ماه گذشته و با افزایش امیدواری‌ها نسبت به حصول توافق میان ایران و آمریکا در نتیجه مذاکرات وین که با هدف احیای برجام و لغو تحریم‌ها در جریان است با ۴ هزار و ۵۵۰ تومان کاهش (معادل ۱۴.۶ درسد) از ۳۱ هزار و ۱۰۰ تومان به ۲۶ هزار و ۵۵۰ تومان رسید.
در همین مدت، بانک مرکزی نیز نرخ رسمی عرضه دلار آمریکا را از ۲۷ هزار و ۸۲۴ تومان به ۲۴ هزار و ۳۶۱ تومان در جریان خرید و فروش‌های صبح روز یک‌شنبه کاهش داد. البته بانک مرکزی با نزدیک شدن به ساعت‌های پایانی معاملات روز یک‌شنبه نرخ رسمی خود را به ۲۴ هزار و ۴۰۲ تومان افزایش داد که موجب شد، نرخ ۲۶ هزار و ۵۵۰ تومانی صبح روز یک‌شنبه از مرز ۲۶ هزار و ۸۰۰ تومان عبور کند ولی همچنان پایین‌ترین نرخ از ۲۴ امرداد تا کنون محسوب می‌شود.
در حالی که فعالان بازار‌های مالی در ایران گمانه‌زنی‌ها در مورد میزان کاهش نرخ دلار در صورت حصول توافق برای بازگشت آمریکا به برجام و لغو تحریم‌های اقتصادی این کشور علیه جمهوری اسلامی را آغاز کرده‌اند، این سوال پیش می‌آید که در دو تجربه مشابه یعنی امضای برجام در تابستان سال ۱۳۹۴ و نیز پذیرش قطع‌نامه ۵۹۸ در تابستان سال ۱۳۶۷ که به پایان جنگ هشت ساله ایران و عراق منجر شد، چه شوکی به بازار ارز ایران وارد شد و بانک مرکزی کشور افت نرخ دلار را در چه سطحی مهار کرد؟
نوسان نرخ دلار قبل و بعد از امضای برجام
نرخ آزاد فروش دلار یک روز پیش از امضای برجام در ۲۳ تیر ۱۳۹۴ به ۳ هزار و ۲۲۰ تومان رسید؛ نرخی که یک ماه پیش از آن کمی بالاتر از ۳ هزار ۳۰۰ تومان بود.
نرخ آزاد فروش دلار در پایان معاملات ۱۰ تیر به ۳ هزار و ۳۳۵ تومان رسیده بود که تا ۲۲ تیر نزدیک به ۱۱۵ تومان (۳.۴۵ درسد) کاهش یافت ولی از روز ۲۳ تیر نوسان صعودی آن آغاز شد. به طوری که این نرخ ۳ امرداد بار دیگر از مرز ۳ هزار و ۳۰۰ تومان عبور کرد. نرخ آزاد فروش دلار در مبادلات ۱۹ دی سال ۱۳۹۴ به قله ۳ هزار و ۷۲۸ تومان رسید که بالاترین نرخ در طول سال ۱۳۹۴ و نزدیک به رکورد تاریخی ۳ هزار و ۸۰۰ تومانی آن زمان بود که در ۱۴ بهمن ۱۳۹۱ ثبت شده بود.
نوسان نرخ دلار قبل و بعد از پذیرش قطع‌نامه ۵۹۸
نرخ دلار در آستانه پذیرش قطع‌نامه ۵۹۸، ۱۴۵ تومان بود. در روز ۲۷ تیرماه که مصادف با اعلام پذیرش این قطع‌نامه از سوی ایران بود، بهای دلار ۴۰ تومان (معادل ۲۷.۵ درسد) سقوط کرد. البته پذیرش این قطع‌نامه نرخ دلار را تا حدود ۶۰ تومان پایین آورد ولی شوک آن به بازار ارز ایران بسیار کوتاه مدت بود، چنان که متوسط نرخ آزاد فروش دلار آمریکا تا پایان سال ۱۳۶۷ به ۹۶ تومان رسید. در سال ۱۳۶۸ نیز با وجود پایان جنگ ۸ ساله میان ایران و عراق، میانگین نرخ دلار به ۱۲۰ تومان افزایش یافت.