خواجوی کرمانی نخل‌بند شاعران

کمال الدین ابوالعطا محمود بن علی بن محمود، معروف به خواجوی کرمانی زاده‌ی ۶۸۹ ه.ق در کرمان و درگذشته ۷۵۲ ه.ق در شیراز یکی از شاعران نیمه‌ی اول قرن هشتم است. آرامگاه خواجو در تنگ الله اکبر شیراز است. وی از شاعران عهد مغول است و اشعاری در مدح سلاطین منطقه فارس در کارنامه‌ی خود دارد.

خواجوی کرمانی که به نخل‌بند شاعران نیز شهرت دارد، در اواخر سده‌ی هفتم هجری در کرمان زاده شد. زمان زایش او را به اختلاف بین ۶۶۹–۶۸۹ ه ثبت کرده‌اند. او در دوران جوانی خود جدا از کسب دانش‌های معمول روزگار مسافرت را نیز پیشه نمود و بازدیدهایی از مناطق اصفهان، آذربایجان، شام، ری، عراق و مصر نیز داشته ‌است و پس از بازگشت از این سفرهای طولانی، مدت اندکی در سیرجان و سپس در شیراز اقامت گزید. او لقب‌هایی مانند خلاق المعانی و ملک الفضلا نیز داشته ‌است. او در نیمه‌ی سده‌ی هشتم هجری در شهر شیراز درگذشت و در تنگ الله اکبر این شهر نزدیک رکناباد به خاک سپرده شد.
عقاید و اندیشه‌ها
شعر خواجوی کرمانی شعری عرفانی است. مضامین عرفانی در غزلیات وی صریحاً بیان می‌شود امّا در این اشعار که بر شاعران بعدی خود مانند حافظ تأثیرگذار هم بوده است. مبارزه با زهد و ریا و بی‌اعتباری دنیا و مافیها از موارد قابل ذکر است. او در شعر به سبک سنایی غزل‌سرایی می‌کرد و در مثنوی نیز سعی داشته به تقلید از فردوسی حماسه‌سرایی داشته باشد. خواجو را وابسته به سلسله‌ی مرشدیه می‌دانند. او را در ریاضیات طب و هیأت نیز صاحب نظر می‌دانند. طنز و هزل و انتقادات اجتماعی از شرایط ادیان در آن روزگار در اشعار خواجو متداول است. او در قصیده، مثنوی، و غزل طبعی توانا داشته، به ‌طوری‌که گرایش حافظ به شیوه‌ی سخن‌پردازی خواجو و شباهت شیوه‌ی سخنش با او مشهور است. خواجو از بزرگان صوفیه قرن هشتم و اهل تصوف و عرفان (وحدت وجودی) می‌باشد.
از خواجوی کرمانی آثار زیادی به جای مانده است که مضامین و محتوای آن‌ها عموماً متفاوت می‌باشند. بیش‌تر این آثار منظوم هستند.
دیوان؛ شامل غزل، قصیده، مسمط، ترکیب‌بند، ترجیع‌بند، رباعی، قطعه و مستزاد که بر روی هم به دو بخش صنایع‌الکمال و بدایع‌الجمال تقسیم می‌شود.
پنج مثنوی؛ در وزن‌های گوناگون با این نام‌ها دارد.
همای و همایون، گل و نوروز، روضةالانوار، کمال‌نامه و گوهرنامه. این پنج مثنوی بر روی هم خمسه‌ی خواجو را تشکیل می‌دهد. سال‌ها بعد گوینده‌ی ناشناس و پرسخنی منظومه‌ی همای و همایون خواجو را با تبدیل و تغییر و حذف اسامی و افزودن افسانه‌هایی، منظومه‌ی سام‌نامه را پدیدآورده ‌است. آثار منثور خواجوی کرمانی رساله‌های چهارگانه‌یی است، با نثری مسجّع و مصنوع و بسیار بیش از شعر او آراسته به آیات قرآنی. رسایل چهارگانه‌ی خواجو بدین ترتیب‌اند: ۱. سراجیّه، ۲. شمس و سحاب، ۳. شمع و شمشیر و ۴. نمد و بوریا
عصر چهارشنبه مورخ ۱۹ شهریور ماه ۱۳۹۹ ساعت ۱۸ در کتاب سرای یک صفحه به نشانی خیابان آبنوس، نبش آبنوس ۱۴ نشستی به همین نام با سخن‌رانی سید محمد علی گلاب زاده، محمد برشان، منصور میرحسینی، علی ملازاده و ایوب حمزه برگزار می‌شود.