برکناری بولتون بر سر اختلاف یا نشت اطلاعات؟
ابعاد دیگری از ماجرای اخراج جان بولتون نیز هست.
تصمیم دونالد ترامپ برای ملاقات با حسن روحانی ضربه آخری بود که به مشاور پیشین امنیت ملی آمریکا وارد شد اما روابط این دو از مدتها قبل تیره شده بود. این رابطه و همکاری از ابتدا هم نباید شکل میگرفت. اگرچه دولت ترامپ از ابتدا در مقابل تهران رویکردی سخت گیرانه اتخاذ کرده بود اما شخص رییس جمهور از رویکرد افراطی و خشونت طلبانهیی که بولتون نماد آن بود به تدریج دور میشد.
به گفته برخی مقامات آگاه آمریکایی، زمانی که ترامپ اعلام کرد قصد دارد در مجمع سالانه سازمان ملل با روحانی دیدار کند، اختلاف رییس جمهور با مشاور امنیت ملی به اوج رسید، چون ایرانیها گفته بودند شرط چنین دیداری موافقت آمریکا با کاهش تحریمهاست. این منابع آگاه گفتند: برای بولتون حتا فکر کردن ترامپ به این درخواست هم ضربه آخر بود، چرا که نشان میداد رییس جمهور اعتماد خود به مشاور را از دست داده است. طبق گفته این مقامات آگاه، آخرین گفتوگوی بولتون با ترامپ به سرعت بر این سوال متمرکز شد: چرا میخواهید با روحانی دیدار کنید؟
سطح اعتماد بین ترامپ و مشاور امنیت ملی او به سرعت افول کرده بود و درخواست ترامپ از سایر مشاوران برای این که مراقب باشند بولتون اطلاعات را به رسانهها درز ندهد و از پشت خنجر نزند شاهدی بر این ادعاست.
به گفته دو مقام ارشد دولت ترامپ، در هفتههای اخیر هر یک از آنها جداگانه و به طور مستقیم به ترامپ دربارهی بولتون شکایت کرده بودند و به او اطلاع داده بودند که این تندروی سیاست خارجی به ویژه زمانی که در ستیزههای داخلی و جدالهای سیاسی بازنده میشود اطلاعات فراوانی را به رسانهها نشت میدهد. ترامپ در هر دو مورد از مقامات خواسته بود هوشیار و گوش به زنگ باشند و هرچه را لازم است او بداند به اطلاعش برسانند.
بولتون در پیامی اتهامات وارد شده مبنی بر اینکه او یک نشت دهنده اطلاعات است کاملاً نادرست خواند اما تصویر ارایه شده از او به عنوان فردی که افشارگر اسرار مسایل داخلی است، کافی است که اقدام ترامپ در برکناری او را منطقی بدانیم.
بولتون افشاگری کرده باشد یا خیر، بدیهی است که رازداری وی به اندازه انتظارات رییس جمهور نبود. منابع مختلف تأیید کردهاند که او با سرپیچی از تعهدات خود، برای مصاحبه با ساندی شو در تابستان برنامه ریزی کرده بود چرا که نمیخواست از ترامپ در زمینهی مسایل مختلف دفاع کند.
اختلافات ترامپ و بولتون به این موارد محدود نیست. به گفته دو منبع آگاه بولتون با اقدام ترامپ برای آوردن نمایندگان طالبان و دولت کابل به کمپ دیوید نیز به شدت مخالف بود.
جدایی بولتون بیش از آنکه بر ساختار تشکیلات سیاست خارجی اثرگذار باشد، پیآمدهای سیاسی مهمی دارد. اکنون با فقدان او که سالها دولت آمریکا را به اتخاذ رویکردی خشونت آمیز علیه ایران تشویق میکرد احتمال شروع روابط دیپلماتیک بین تهران و واشنگتن بیشتر شده است.
رابرت مالئی عضو پیشین شورای امنیت ملی آمریکا در دوران اوباما با بیان اینکه جدایی بولتون از دولت باعث نمیشود دیدار ترامپ با روجانی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل قطعی شود و شرط حتمی ایران برای چنین دیداری تخفیف تحریمهای آمریکاست، گفت: اما ما میدانیم که ترامپ برای چنین تخفیفی آمادگی داشت و بولتون با این مسأله کاملاً مخالف بود.
هنوز موانع بسیاری برای دیدار ترامپ و روحانی وجود دارد و ایران برای آنچه گامی مهم مینامد، بهایی درخور خواهان است اما حداقل یکی از این موانع از سر راه برداشته شده است.