تخریب بقعه یعقوب لیث؛ از شایعه تا واقعیت
آرامگاه یعقوب لیث صفاری، در روستای شاه آباد در ده کیلومتری دزفول، سمت راست جاده دزفول به شوشتر قرار دارد. در کنار این آرامگاه بازماندههای شهر گندی شاپور دیده میشود.
گنبد بلند مضرس یا دندانه دار سفید رنگ و جلال عمارت بقعه از دور کاملاً جلوهگر است. در اطراف بقعه، قبرستان وسیعی است که در آن وجود سنگ قبرهای قدیمی، نشانگر تاریخ کهن این بنا میباشد.
یعقوب لیث رادمان پسر ماهک سیستانی یکی از پادشاهان ایران و از دودمان صفاری بود. یعقوب لیث صفار نخستین کسی بود که زبان پارسی را ۲۰۰ سال پس از ورود اسلام به ایران، به عنوان زبان رسمی ایران اعلام کرد و پس از آن دیگر کسی حق نداشت در دربار او به زبانی غیر از پارسی سخن بگوید. دکتر محسن ابوالقاسمی در کتاب تاریخ زبان فارسی آورده است: در سال ۲۵۴ هجری، یعقوب لیث صفار، دولت مستقل ایران را در شهر زرنج سیستان تأسیس کرد و زبان فارسی دری را زبان رسمی کرد که این رسمیت تا کنون ادامه دارد. او کوشش کرد خلافت عباسی را سرنگون کند و حتا تا نزدیکی بغداد نیز پیش رفت ولی روزگار به او امان نداد و در ماه شوال ۲۶۵ ه. ق برابر با فروردین ۲۵۸ خ به بیماری قولنج مبتلا شد و سرانجام در گندی شاپور درگذشت.
بنا به اظهار مردم محلی حدود ۲۰ الا ۲۵ سال قبل کتیبهیی بر روی دیوار گنبد به خط عربی قدیم وجود داشت و در آن اسم یقعوب لیث سردار بزرگ و نخستین شهریار ایرانی پس از اسلام به روشنی نوشته شده بود. آرامگاه یعقوب لیث صفاری وضعیت مناسبی ندارد و در ضریح آهنی مقبره آن از چوب صندوق میوه برای اتصال بخشهای مختلف استفاده شده است و روی آجرها و دیوار قدیمی آرامگاه نیز میخهایی زنگ زده و تار عنکبوت جلب توجه میکند. بنای آرامگاه از یک ورودی برخوردار است و سطح داخلی آرامگاه را از سطح بیرونی آن جدا میکند. سازه اصلی بنا خشت خام است و نقوش برجسته و ملات گچ و خاک دارد. سازه اصلی بنا خشت خام است و نقوش برجسته و ملات گچ و خاک دارد.
آرامگاه یعقوب لیث صفاری تخریب شد
در تاریخ ۲۰ امرداد سال ۱۳۹۸ دیوارِ ضلع جنوبی آرامگاه یعقوب لیث صفاری در حین انجام عملیات مرمت و ساماندهی آرامگاه تخریب شد و دلیل آن اشتباه پیمانکار پروژه عنوان شد. به دنبال این اشتباه، پیمانکار پروژه تعویض شده است.
یک فعال میراث فرهنگی استان خوزستان در گفتوگو با خبرنگار مهر از تخریب شدن آرامگاه یعقوب لیث صفاری که در فهرست آثار ملی نیز ثبت شده است، خبر داد.
قاسم منصور آل کثیر از فعالان میراث فرهنگی خوزستان گفت: اخیراً آرامگاه تاریخی یعقوب لیث در شهرستان دزفول و درون محوطهی تاریخی جندی شاپور بر اثر آنچه که اشتباه پیمانکار عنوان شده است تخریب شد.
آل کثیر افزود: به راحتی با اشتباه خوانده شدنِ تخریب یک اثر تاریخی و ثبت ملی شده نباید از موضوع گذشت کرد. تخریب یک اثر تاریخی موضوع سادهیی نیست که بگویند اشتباه شد. نظارت عالی بر روی نحوهی عملیات مرمت چرا تا این اندازه باید ضعیف باشد.
آرامگاه یعقوب لیث صفاری با شماره ۲۵۵۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
این فعال میراث فرهنگی اظهار کرد: چندی پیش نیز بخشهایی از بقاع تاریخی سادات تفاخ در لگیطه شوش بر اثر سهل انگاری و عدم توجه و رسیدگی تخریب شد.
وی با بیان اینکه، طی سالهای گذشته نیز بخشی از آرامگاه دانیال نبی (ع) نیز تخریب شد که پس از اعتراض دوستداران میراث فرهنگی شوش عنوان شد که آوار شدن دیوارهها در برنامه اجرایی مرمت بوده است. حال آنکه تخریب ناگهانی و شبانه آن میتوانست باعث احتمال خطرات جانی باشد.
آل کثیر گفت: بسیاری از بقاع تاریخی خصوصاً در شوش که به تاریخ اسلامی آن کمتر توجه شده است از جمله بقاع تاریخی تفاخ، شهر اسلامی مگرنات، سید احمد، و ... در حال حاضر در معرض تخریب آسیبهای جدی قرار گرفتهاند که مستلزم بررسی و رسیدگی مستمر مسوولان میراث فرهنگی است.
این دوستدار میراث فرهنگی تأکید کرد: آنچه دوستداران و فعالان میراث فرهنگی را بیش از هر چیز نگران میکند سهل انگاری یا ناتواناییِ لازمِ فنی در حفاظت و مرمت بناهای تاریخی است.
تخریبی در آرامگاه یعقوب لیث صفاری صورت نگرفته است
معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان گفت: تخریبی در آرامگاه یعقوب لیث صفاری در دزفول صورت نگرفته است و تصاویری که در فضاهای مجازی منتشر شده است مربوط به عملیات مرمت است.
احمدرضا حسینی بروجنی در گفتوگو با خبرنگار ایرنا افزود: فعالیتهای مرمتی بقعه یعقوب لیث صفاری در ۳ فصل گذشته آغاز شده است و اقداماتی چون سبک سازی پشت بام، آجرفرش و مرمت دیواره ضلع غربی بنا انجام شده است.
وی اظهار داشت: اواخر دهه ۶۰ الحاقات آجری به منظور استحکام بنا به دور بقعه تاریخی یعقوب لیث اضافه شده بود که به دلایل مختلف از جمله بارندگی و فرسودگی بر اثر گذشت زمان تخریب شده بودند در حالی که هسته اصلی بنا از جنس سنگ است.
وی اضافه کرد: ساماندهی داخل بقعه در ۲ مرحله زیر نظر معاونت میراث فرهنگی استان خوزستان از ۲ سال پیش انجام شد و امسال مرمت ضلع جنوبی آغاز شده بود.
حسینی بروجنی اظهار داشت: الحاقات اضافه شده که در دهه ۶۰ به دور ضلع جنوبی اضافه شده بود با هسته اصلی بنا همخوانی نداشت.
وی افزود: تصاویر تخریب آرامگاه که در فضای مجازی منتشر شدهاند جزو عملیات مرمت است و ریختن تاق آن نیز به علت فرسودگی بوده است. ضمن اینکه تخریبهای صورت گرفته مربوط به الحاقاتی است که تاریخی نیست و مربوط به دهه ۶۰ است.
معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان با تأکید بر اینکه هسته اصلی بقعه که تاریخی است هیچ آسیبی ندیده است، گفت: محوطه آرامگاه یعقوب لیث کاملاً حفاظت شده است و زیر نظر یگان حفاظت میراث فرهنگی است ولی برخی افراد با شیطنت اقدام به انتشار تصاویری در فضای مجازی کرده است و مردم را تحریک کرده بودند.
وی افزود: اکنون نیز عملیات مرمت با پیمانکاری ماهر و با نظارت یک ناظر کار بلد در حال انجام است و عملیات مرمت با رعایت اصول مرمت و در راستای استحکام بخشی انجام میشود که امیدواریم ظرف ۲۰ روز آینده این قسمت کاملا مرمت و استحکام بخشی شود.
حسینی بروجنی گفت: با اختصاص یک میلیارد ریال اعتبار، مرمت ضلع جنوبی، عایق پشت بام و مرمت الحاقات انجام خواهد شد.
فصل سوم مرمت آرامگاه یعقوب لیث صفاری از ابتدای امرداد ماه آغاز شده و تا ۲ ماه دیگر ادامه دارد.
مرمت دیواره ضلع جنوبی بنا به منظور حفظ اصالت تاریخی آن با مصالح سنتی انجام میشود.
برخی فعالان فرهنگی شهرستان دزفول نسبت به تخریب دیوار ضلع جنوبی آرامگاه یعقوب لیث صفاری واکنش نشان دادند.
آرامگاه یعقوب لیث صفاری در شهر جندی شاپور در ۱۰ کیلومتری دزفول به شوشتر قرار دارد. در کنار این آرامگاه بازماندههای شهر باستانی گندی شاپور دیده میشوند.
این آرامگاه اثری برجا مانده از دوره تیموریان است که در ۸ دی ماه ۱۳۷۸ با شماره ۲۵۵۰ در ردیف آثار ملی قرار گرفت.
تخریب بقعه یعقوب لیث؛ از شایعه تا واقعیت
عکسهایی در شبکههای اجتماعی منتشر شد که حاکی از خراب شدن آرامگاه تاریخی یعقوب لیث صفاری در دزفول بود. علت هم سهل انگاری پیمانکار بیان شده بود اما حقیقت ماجرا چیست؟
عکسهایی در شبکههای اجتماعی منتشر شد که حاکی از خراب شدن آرامگاه تاریخی یعقوب لیث صفاری در دزفول بود علت هم سهل انگاری پیمانکار بیان شده بود.
پیرو انتشار این خبر مدیر پایگاه جندیشاپور اعلام کرد: این بخش از دیواره دارای الحاقاتی که طی ۲۰ سال گذشته به ساختمان اضافه شده است.
یعقوب زلقی میگوید: به منظور مرمت الحاقات باید این دیوار برداشته میشد تا آجرهای سنتی جایگزین آن شود.
اداره کل میراث فرهنگی خوزستان هم که این روزها با انتقاداتی روبهرو است در اطلاعیهیی اعلام کرد هیچگونه تخریبی در بقعه یعقوب لیث صورت نگرفته است بلکه اقداماتی در راستای بهبود وضعیت بنای مذکور در حال انجام است.
همچنین در بخش غربی شهر دزفول از مسیر اندیمشک به دزفول تندیس عظیم یعقوب لیث که سوار بر اسب میتازد نصب شده است و این مهر تأیید دیگری بر وجود آرامگاه یعقوب لیث است.
یعقوب لیث صفاری، با نام اصلی رادمان پور ماهک یا به شکل رایج در پارسی میانه، رادمان ماهکان، رادمان پسر ماهک یک پادشاه ایرانی و بنیانگذار دودمان صفاریان در سیستان بود. او شهر زرنج را به پایتختی برگزید. وی با موفقیت بخشهای بزرگی از جهان ایرانی، شامل کشورهای امروز ایران، افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان و غرب پاکستان را فتح نمود. پس از یعقوب، برادرش عمرو لیث جانشین او شد.