منصور میرحسینی
جنبش مشروطه، جنبش مشروطه‌خواهی، جنبش مشروطیت، انقلاب مشروطه یا انقلاب مشروطیت، مجموعه کوشش‌ها و روی‌دادهایی است که به امضا کردن فرمان مشروطه به دست مظفرالدین شاه قاجار در ۱۴ امرداد ۱۲۸۵ انجامید و تا دوره‌ی محمد علی شاه قاجار برای تبدیل حکومت استبدادی به حکومت مشروطه ادامه یافت و منجر به تشکیل مجلس شورای ملی و تصویب نخستین قانون اساسی کشور ایران شد.

جدا از این‌که پادشاهی مشروطه یا پادشاهی مشروط چه نوع از حکومت پادشاهی است بیش‌تر باید در دلایل این جنبش تحقیق کرد اما چند نکته در بررسی این روی‌داد مهم از نگاه بسیاری از تحلیل‌گران و مردم نادیده گرفته شده است. یکی از این مقولات نقش مردم کرمان و چند خانواده است که در تشکیل این جنبش است. کسانی چون میرزا آقاخان کرمانی، شیخ احمد روحی، احمد بهمنیار، ناظم الاسلام کرمانی، مجد الاسلام کرمانی و ... جرقه‌های فکری این جنبش را زدند. تفکرات کسانی مانند این افراد بود که به خیزش آگاهی و مطالبه‌گری مردم در کرمان و سپس در سراسر ایران منجر شد.
هرچند که کم و بیش این افراد در برخی منابع نام برده شده است اما شروع عینی و عملی این حرکت و جنبش که به باور نگارنده به اشتباه انقلاب نامیده می‌شود توسط کسانی شروع شد که به شخصه در تعداد اندکی منابع نام آن‌ها خوانده‌ام و بسیاری از مردم از این واقعیت که کرمانی‌ها و به خصوص 3 خانواده در شروع این جنبش همه‌گیر ملی نقش داشتند.
اعتراضات مردمی که از عزل مرتضا قلی خان اسفندیاری که به وکیل الملک ثانی از حکومت کرمان مشهور است شروع شد. خاندان میرحسینی که از ابتدای ورود ایل قاجار سد مهمی در برابر حکومت آن‌ها محسوب می‌شدند هسته‌ی اصلی این اعتراض بودند که سادات محله‌ی گلباز خان به این صف اعتراض پیوستند و گویا خانواده‌یی به نام معین زاده نیز از ارکان این اعتراض گسترده بودند و بعد وقایعی که با تلگراف به نجف و از نجف به تهران رسید و جنبش مشروطه پیروز شد و عدل مظفر یا فرمان مشروطه صادر شد.
در ایران با وقوع مشروطیت حکومت سلطنتی مشروطه برای دوره‌یی تشکیل شد که فراز و نشیب‌های زیادی داشت. پس از انقلاب مشروطه به مدت حدود 2 دهه ساختار مشروطه در زمان قاجار بر کشور حاکم بود. دلیل سقوط حکومت که با مصوبه مجلس شورای ملی به صورت قانونی، مسالمت آمیز و بدون خون ریزی صورت گرفت عدم توانایی و نداشتن ظرفیت اصلاحات و اصلاح پذیری حکومت از نفس افتاده قاجار بود. جنبش جنگل و تشکیل جمهوری گیلان نیز در نتیجه همین موضوع بود اما در نهایت این اتفاق آغاز روند پارلمانتاریزم، حکومت قانون، آغاز دموکراسی و به رسمیت شناختن حق انتخاب بود. اتفاقی به مردم از رویا و امت در بهترین حالت به ملت و شهروند تبدیل کرد.
این اتفاق منجر به شکل گیری دو رکن از ارکان چهارگانه دموکراسی که با اضافه شدن رکن پنجم به ارکان پنج گانه دموکراسی شهرت پیدا کرده‌اند.