الکسیس سیپراس و بحران مالی یونان
بهادر میرحسینی
یونان کشوری قدیمی است در جنوب شرق اروپا که با ترکیه در زمان معاصر و با ایران در زمان باستان از کشورهای شرقی و آسیایی هم مرز است.
این کشور علاوه بر اینکه قرنها به صورت دولت شهری و فدرال اداره شده، چندین دهه، تحت تسلط ایران، سپس چند قرن تحت تسلط روم و چهار قرن تحت تسلط عثمانی بوده است.
هر چند که خود این کشور نیز زمانی بر کشور مصر سلطه داشته، یونان گذرگاهی است ما بین سه قارۀ آسیا، آفریقا و اروپا.
یعنی اگر ایران چهارراه جهانی و ترکیه پل ارتباطی شرق و غرب باشد یونان دروازهیی است که این پل را را به جهان غرب میگشاید.
پس این کشور علاوه بر تاثیرات بسیار گستردهیی که بر فرهنگ و تمدن جهانی به ویژه اروپا و غرب دارد یک کشور چند فرهنگی و متنوع است.
کشور یونان یک رییس جمهور و یک نخست وزیر چپگرا و سوسیالیست دارد. هر چند که دولت بیشتر توسط نخست وزیر معرفی و اداره میشود و رییس جمهور بیشتر یک نماد سبلیک است، ولی میتوان اینگونه نتیجه گرفت که مردم یونان بیشتر چپگرا هستند و یا علاقۀ بیشتری به ارتباط با شرق دارند تا غرب.
این ارتباط و علاقه را نیز میتوان در دوران تسلط و استیلای امپراتوری عثمانی بر یونان نیز یافت، یعنی این گرایش یک سابقۀ 500 ساله دارد.
در زمان فرمانروایی عثمانی بر یونان، یونانیها در اکثر موارد برای استقلال و مبارزه با عثمانی از روسها کمک میگرفتهاند.
حتا مدتی در زمان روسیه تزاری وزیر خارجۀ روسیه یک فرد یونانی تبار با نام لو تانیس کاپودیستریاس بود که پس از جنگ جهانی اول و پایان جنگ استقلال یونان وی نخستین رییس حکومت یونان شد.
این شدت علاقۀ مردم یونان به چپ و سوسیالیسم که به دلایل گوناگون از جمله هم دین بودن و هم مذهب بودن آنها با روسهاست، حتا بر روابط این کشور با قبرس نیز تاثیر گذاشته است. تا آنجا که روسیه در ازای استفادۀ کشتیهای نظامیاش از بنادر قبرس در بخش یونان نشین آن در مورد وام 5/2 میلیاردی یورویی قبرس به مسکو و انجام سرمایه گذاریهای بیشتر روسیه در قبرس و استفاده از حق وتوی یونان در اتحادیۀ اروپا به ویژه در مورد بحران و مناقشۀ اوکراین نیز با هم به توافقهای عملی و ضمنی رسیدهاند.
طی یک نظر سنجی بین المللی که توسط موسسۀ پیو در سال 2013 انجام شده است 63 درسد مردم یونان در قبال روسیه نظری مثبت دارند.
اما کشور یونان به دلیل نداشتن معادن و ذخایر زیرزمینی قابل توجه همیشه دارای یک اقتصاد ضعیف و نیازمند کمک بوده است. شاید یکی از دلایل علاقۀ مردم یونان به سوسیالیسم نیز همین امر باشد، تا از این راه و تشکیل دولتهای رفاه و اقتصاد نسبتاً دولتی بتواند بخش قابل توجهی از هزینههای عمومی و اجتماعی را تامین و تا حدی نیز فقر را کنترل کنند.
کشور یونان یکبار به وسیلۀ امپراتوری ایران در زمان هخامنشیان به وسیلۀ رواج سکههای تقلبی و یکبار هم زمان هیتلر و تخلیۀ اموال و داراییهای بانک مرکزی یونان توسط ارتش رایش در زمان جنگ جهانی دوم، و اینبار به دلیل عضویت در اتحادیۀ اروپا و بحران مالی حوزۀ یورو، هر چند که باعث نجات یونان از ورشکستگی کامل شده است در تنگنای شدید مالی و پولی قرار گرفته است.
کشور یونان که بخش قابل توجهی از درآمد ارزی خود را از راه گردشگری تامین میکند در ماههای اخیر و به دلیل موج جدید و فزایندۀ مهاجران غیر قانونی در زمینۀ گردشگری دچار مشکلات فراوان شده است. و بالطبع در زمینۀ اقتصادی نیز درگیر مسایل فراوانتری خواهد شد.
بستههای کمک مالی و وامهای اعطایی اتحادیۀ اروپا به یونان نیز منوط قبول ریاضتهای اقتصادی بیشتر در این کشور خواهد شد و دست دولت را برای پرداخت هزینههای عمومی بیشتر خواهد بست.
مانند تعطیلی تلویزیون ملی یونان که در زمان دولت راست گرای آنتونیس ساماراس اتفاق افتاد و برنامههای ریاضت اقتصادی و آشوبها و جنجالهای حزب طلوع فجر طلایی یونان که یک حزب ملی گرای نژادپ رست و راست گرای افراطی است سبب پیروزی حزب سیریزا که یک حزب چپ رادیکال است شد.
فشار زیاد اتحادیۀ اروپا به یونان در زمینۀاقتصادی و وضع ریاضتهای مد نظر این اتحادیه عواقب زیادی خواهد داشت که این عواقب شامل عواقب مثبت و منفی است.
عواقب مثبت پس از عواقب منفی رخ خواهد داد.
دریافت کمکهای مالی سبب سرازیر شدن پول نقد و باز شدن خطوط اعتباری و بهبود وضعیت دولت و بانک مرکزی و از پی آن بانکهای یونان خواهد شد، که دست دولت در پرداخت بدهی و معوقات را کمی باز خواهد کرد.
دوم به دلیل کاهش قدرت خرید دولت، کاهش خرید قدرت عمومی و جامعه به وجود میآید و این امر میتواند یکی از دلایل کاهش موج مهاجرین غیر قانونی برای ورود به یونان باشد.
سوم بهبود وضع اقتصادی دولت سبب فاصله گرفتن یونان از روسیه و گرایش بیشتر به اروپا و در زمانی که انگلستان نیز تهدید به خروج از اتحادیه کرده است، ماندن یونان در این اتحادیه سبب انسجام بیشتر این اتحادیه خواهد شد. اتحادیهیی که به دلیل وام دار بودن غرب به یونان امتیازهای گوناگون و گستردهیی به این کشور داده است. از جمله سرمایه گذاری و خرید جزایر تفریحی یونان توسط ثروتمندان قدرتمند و پول دار جهانی که سبب هزیۀ این سرمایه در یونان و افزایش درآمد مالیاتی دولت خواهد بود.
از طرف دیگر نیز سبب کاهش قدرت نفوذ روسیه در شرق اروپا میشود. و از این رو اتحادیۀ اروپا و آمریکا نیز میتوانند فشار بیشتری بر دولت مسکو به ویژه در زمینۀ اوکراین وارد آورند.
یونان در حقیقت در زمان حاضر نقش عراق را در زمان جنگ سرد در مقابل ایران بازی میکند.
کشمکش غرب و شرق در به دست آوردن هم سویی ایران و عراق در زمان جنگ سرد اینبار با افزایش ذخیرۀ زراد خانۀروسیه و کشمکش شرق و غرب بر سر اوکراین و یونان تبدیل شده است. و دولت یونان از این راه قصد دریافت کمکهای مالی بیشتر از اروپا و خرید انرژی ارزان و بیشتر از روسیه را دارد.
در عین حال با روی کار آمدن حزب رادیکال چپ در یونان میتواند سبب دلگرمی روسیه و کوتاه آمدن و یا دستکم نشان دادن نرمش بیشتر این دولت در مورد اوکراین شود.