روز خبرنگار را باید تبریک گفت؟!
به من بگویید که چه وظیفهیی ...
بهادر میرحسینی
خبرنگار فردی است که با استفاده از منابع خبری، وظیفه تهیه گزارش (مکتوب، صوتی و تصویری) کامل و جامع و قابل پخش از یک واقعه را به عهده دارد.
خبرنگار برای تهیه اخبار روزنامه، رادیو یا تلویزیون از راه دور یا گاهی مکانی دوردست خبر تهیه میکند.
برای خبر تعاریف متفاوتی آورده شده است اما معروفترین جمله که به قدمت حرفه ژورنالیسم در تعریف وجود دارد این است که سگی انسان را گاز گرفت خبر نیست اما انسانی سگ را گاز گرفت خبر است. این گفته، همانند بسیاری از گفتهها و ضربالمثلها، به رغم کوتاه بودن اما در بین خبرنگاران جهان شهرت دارد. خبر رویدادی جدید است که جذابیت لازم را برای مخاطبان مورد نظر داشته باشد؛ بنابراین رویدادی که در یک شهر خبر محسوب میشود، در شهر دیگری ممکن است خبر نباشد.
اغلب متخصصان در این حوزه تعریفی برای آن ذکر کردهاند. برای نمونه اِولین وُوگ دربارهی تعریف خبر میگوید: خبر چیزی است که فردی بیتفاوت به دنیا بخواهد آن را بخواند و تنها زمانی خبر میشود که او آن را بخواند. بعد از آن ارزشی ندارد یا آرتور مک ایون، سردبیر سان فرانسیسکواگزمیز دربارهی خبر چنین تعریفی را میآورد: هر آنچه خواننده را بهُ نچُ نچ وا دارد خبر است.
برای خبر تعاریف بسیار دیگر آورده شده اشت. از جمله اینکه، خبر ماده اولیه روزنامه است. خبر باید فوری و پس از حادثه به جریان افتد، برای عموم جالب باشد، حاوی اطلاعات تازه باشد، خنثا نباشد و ادراکات فرهنگی جامعهی خاص خود را منعکس کند.
روزنامهنگار یا ژورنالیست کسی است که پس از گذراندن دورهی آموزش تخصصی و با توجه به مسوولیت اجتماعی، وظیفه به دست آوردن، آماده کردن، گردآوری و سامان دادن اخبار و انتقال آنها را با وسایل ارتباط جمعی مانند مطبوعات، رادیو، تلویزیون و خبرگزاری به مخاطبان بر گردن دارد.
برپایهی اعلامیه سازمان یونسکو، خبرنگاران باید کوشش کنند تا اخباری که در اختیار عموم میگذارند درست، دقیق و معتبر باشد و در درستی اخباری که به دست میآورند، پژوهش و اندیشه کنند. خبرنگاران نباید حقیقتی را عمداً تحریف یا خراب کنند و نیز هیچگونه مطلبی را نباید از دید مردم پنهان نگه دارند.
روزنامهنگاری یا ژورنالیسم رشتهی گردآوری، تجزیه و تحلیل، تأیید و ارائهی خبر مربوط به حوادث جاری، روندها، مسایل و مردم است. افرادی را که به این حرفه اشتغال دارند روزنامهنگار میگویند.
از خبرنگاری خبر محور، گاهی اوقات، تحت عنوانِ «نخستین پیشنویس تاریخ» به گفته فیل گراهام یاد میشود. چرا که خبرنگارها اغلب حوادث مهم را ثبت میکنند و از این طریق در مهلتی اندک، مقالات خبری تولید میکنند. رسانهها در حالی که تحت فشار هستند تا پیش از دیگران اخبار خود را منتشر کنند، با تکیه بر معیارهای دقت، کیفیت و سبک سازمان خود، معمولاً پیش از انتشار گزارشهای خود، آنها را ویرایش و نمونه خوانی میکنند. بسیاری از سازمانهای خبری، از اینکه مقامات و موسسان دولتی را پاسخگوی عموم میدانند، به خود افتخار میکنند. در حالی که منتقدان مطبوعات، مسایلی در مورد مسوول بودن خود مطبوعات، مطرح کردهاند.
راپورت یا گزارش به سندی گفته میشود که اطلاعاتی را در یک قالب سازماندهی شده برای مخاطبین خاص راجع به یک موضوع ارائه میکند. بعضی راپورتهای کوتاه به طور شفاهی بیان میشوند ولی راپورتهای کامل و طولانی معمولاً همیشه به صورت کتبی نوشته میشوند.
به شخصی که گزارش مینویسد یا میگوید، گزارشگر یا گزارش نویس یا راپورتچی میگویند.
گزارشگر، یا گزارشنگار گونهیی از خبرنگاری است که در آن، شخص به تحقیق درباره مباحث گوناگون و ارائهی اطلاعات به دست آمده از آن در رسانههای گروهی میپردازد.
گزارشگران کار خود را برای جمعآوری اطلاعات، از راههای گوناگونی مانند اطلاعات منتشر شده در روزنامهها، حضور به عنوان شاهد در حوادث گوناگون، تحقیق از راه مصاحبه با افراد، رجوع به پروندههای عمومی و ... انجام میدهند. جمعآوری اطلاعات به شکل گزارش در اختیار رسانههای عمومی قرار میگیرد. یک گزارشگر، بیشتر وقت خود را در اتاق خبر یا به عنوان شاهد و ناظر حوادث یا در حال مصاحبه با افراد میگذراند.
محمود صارمی زادهی ۱۳۴۷، بروجرد و درگذشتهی ۱۷ امرداد ۱۳۷۷، مزارشریف خبرنگار ایرانی و مسوول دفتر خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران در مزارشریف افغانستان بود که در سال ۱۳۷۷ در جریان کشتار دیپلماتهای ایرانی در مزارشریف در سن 30 کشته شد.
۱۷ امرداد ۱۳۷۷، محمود صارمی خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی مستقر در مزار شریف افغانستان، به همراه ۸ نفر از کارکنان سرکنسولگری ایران در این شهر توسط عوامل گروه طالبان به شهادت رسیدند.
تا مدتها از سرنوشت این ۹ نفر گزارشی منتشر نشد، تا این که پیکرهای آنان در یک گور جمعی در خرابههای پشت کنسولگری به دست آمد. پیکر آنان ۲۲ شهریور ۱۳۷۷ به تهران منتقل شد و به خاک سپرده شد.
در میان این ۹ نفر تنها محمود صارمی به سرکنسولگری ایران وابستگی سازمانی نداشت. روزنامه «شرق» نوشته که علاء الدین بروجردی، مدتی پیش در برنامه تلویزیونی شناسنامه گفته بود که او تلاش زیادی برای نجات جان محمود صارمی و سایر دیپلماتهای کشته شده در افغانستان کرده بود اما خدیجه روزبهانی، همسر محمود صارمی، در سالگرد کشته شدن شوهرش به روزنامه شرق گفت که علاءالدین بروجردی به صارمی دستور داد که «باید به افغانستان برگردد و بعدها خودش با هواپیمایی که محمود با آن به مزار شریف رفته بود، به ایران بازگشت.»
روز خبرنگار
شورای فرهنگ عمومی ایران در اولین سالگرد شهادت محمود صارمی ۱۷ امرداد را روز خبرنگار نامید. در این روز هر ساله برای قدردانی و پاسداشت زحمات خبرنگاران برنامههایی تدارک دیده میشود.
آخرین پیام خبرنگار محمود صارمی: «مزار شریف سقوط کرد. ۱۷ امرداد ماه ۱۳۷۷، اینجا محل کنسولگری ایران در مزار شریف است، من محمود صارمی خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران هستم، گروه طالبان چند ساعت پیش وارد مزار شریف شدند. خبر فوری، فوری .مزار شریف به دست طالبان سقوط کرد، عدهیی از افراد طالبان در محوطه کنسولگری دیده میشوند به من بگویید که چه وظیفهیی ...»
در قطعه ۲۹ بهشت زهرا در تهران سنگ بنای یادبودی از وی وجود دارد.